Kitakujo 

Mallongigo / ćótintjeni

Afiksoj

Jen listoj de mallongigoj, kies rezultaj formoj estas afiksoj, sed en du subgrupoj de prefiksoj kaj sufiksoj.

Prefiksoj

El	Senco	Al	Senco	Etimo	Ekzemplo	Senco
belwe'	en	bew-	en-; in-/im-/il-	Hung.: bél + A.Sor.: we	bewáśku(#1)	impreso
					bewbándu	infikso
					bewdríźo	enzimo
					na-bewhíŋa	inhali
					na-bewklóra	inkludi
					na-bewkójva	imponi
					na-bewnéśa	importi
					na-bewséŋa	instigi
					sambewpádo	koincido
déjvu vî	dio scias	dew-(#G)	ajn	Mn.Pr.: dêiwas, deiwas, deiws, deywis + Ĉeĥ.: ví	dew-náne	kiu ajn
kim	ekster	kj-	ekster; el(#2)	S.ĥan.: kim	kjáśku(#3)	esprimo
					na-kjéjra(#4)	efiki
					na-kjépa(#5)	editori
					na-kjújba(#6)	praktiki
na-ŋácira	fuĝi, forkuri	ŋac-, ŋacre-	for-	Ind.: ngacir	naŋacésa	foresti
píre'	antaŭ	pir-	antaŭ	Mn.Pr.: pirzdau, pirsdau, Het.: piran	pirdvóru(#7)	vestiblo (anat.)
					pirgwéla	prudenta
					pirsóbi	antaŭĉambro
					pirûdi(#8)	prepucio
					píruti	prioritato(#9)

• #1: Laŭ la etimo de impreso.
• #2: Krome ebligas kitakigon de la latindevena prefikso ek-, e-, kiel ja videblas en la ekzemploj. Tamen fojfoje estas uzata la normala formo, kiel ekz. en na-kimśída "ejakuli", na-kimnéśa "eksporti".
• #3: Laŭ la etimo de la rilata verbo esprimi.
• #4: Laŭ la etimo de efiki.
• #5: Pro eŭfoniaj kialoj duobla j ne aperas kaj estas reduktita al unu.
• #6: Pruntetraduko laŭ Ger.: ausüben, Sve.: utöva.
• #7: Pruntetraduko laŭ Ger.: Vorhof.
• #8: Pruntetraduko laŭ Ger.: Vorhaut, Fer.: forhúð, Slvk.: predkožka, Est.: eesnahk, Fin.: esinahka.
• #9: Aliaj sencaj nuancoj estas esprimeblaj per pireâkeni/pirâkeni 'Vorfahrt', pirâkćónjo, pirpáŋko 'Vorrang, Vorzug'.
• #G. Samtempe temas pri gramatikigo.

Sufiksoj

El	Senco	Al	Senco	Etimo	Ekzemplo	Senco
gígi	dento	-ig-	-dento	Ind.: gigi	lújrigi	incizivo, tranĉodento
na-hákna(#1)	surmeti	-aŋ-	-vestaĵo	Arm.: հագնել [hagnel]	cúkaŋo	piedvestaĵo
					décaŋo	kapvesto
					kveśaŋo	subvesto
					svápaŋo(#2)	piĵamo
jéksi	glaciaĵo	-eksi	-glaciaĵo	Hung.: jég + s	tílkweksi	fragoglaciaĵo
káspi	paliso, stango, bastono	-asp-	bastoneca io	Keĉ.: kaspi	púćkaspo	ŝpinbastono, konuklo
káśti	osto	-áśt-	-ost-	Rus.: кость [kostj], Slvk.: kosť & Haŭs.: k´ašî	bédaśti(#3)	ripo
					kóndaśti(#4)	ulno(#5)
					línaśti(#6)	hioido, langosto
					néhtaśti(#7)	sfenoido
					nóglaśti(#8)	klaviklo
					pénaśti(#9)	kranio
					ráŋaśti(#10)	sternumo
na-líha	leki	-lj-	-lek-	Sans.: lih-	na-jérlja	midzi
					na-míźlja	frandzi
					na-páslja	leki postaĵon
pjási	loko	-pj-	-ej-		ŋéjspjo	ateliero
pûelo	muzikilo	-pl-	sufikso por muzikiloj	Gua.: pu + sufikso	lárplo	kordinstrumento
					motlárplo	gitaro
					plotùdólpi	orkestro
					pókplo	frapinstrumento
					pukújplo	blovinstrumento
					suomplo	kantelo
na-tápta	iĝi	-apt-	iĝi	Ltv.: tapt, Lit.: tapti	na-dádapta	kreski
					na-kwânapta	etendiĝi
					na-lékapta	ŝrumpi
vékso	birdo	-eks-	birdo	Ĉjn.: vé'késo (vé'kése)	ávekso(#11)	rabobirdo
					cózekso(#12)	emuo
					dévekso(#13)	struto
					kálekso(#14)	pingveno
		vek-			vekćéli(#15)	merizo
vuésa	estus	-vujs(#G)	ajn	Ger.: würde & Angl.: would & Pŝt.: wú- [ŭu-] + Lat.: esse	kvé-vujs	kiu ajn

• #1: Variantoj na-hágna kaj na-háŋa "surmeti". La mallonga varianto estas iel subtenata de la neparenca Fin.: kangas 'Stoff, Tuch; Gewebe' ("ŝtofo, tuko; teksaĵo"), precipe en formoj kiel bájaŋo "ekrano (en kinejo ktp.)", ĉifoje laŭ Fin.: valkokangas 'Leinwand' ("ekrano").
• #2: Laŭ Ger.: Schlafanzug "piĵamo".
• #3: Laŭ Fin.: kylkiluu kaj Kaur.: paintyi warpu.
• #4: Pruntetraduko laŭ Arm.: արմունկոսկր [armunkoskr]; Fin. kyynärluu.
• #5: Por la mezurunuo estas aparta termino, nome álni.
• #6: Pruntetraduko laŭ Fin.: kieliluu, Est.: keeleluu; Ger.: Zungenbein; Ĉin.: 舌骨 [shégǔ].
• #7: Pruntetraduko laŭ Ger.: Keilbein.
• #8: Pruntetraduko laŭ Dan.: nøgleben 'collarbone, clavicle' ("klaviklo").
• #9: Laŭ Gua.: akãkangue, Est.: pealuu 'skull, cranium'/'Schädel' ("kranio").
• #10: Pruntetraduko laŭ Arm.: կրծոսկր [krcoskr], Ger.: Brustbein, Isl.: brjóstbein; Kaur.: kuntuwarpu.
• #11: Kun iom pli ĝenerala signifo ol en Tkp.: waso alasa.
• #12: Parta pruntetraduko laŭ Nav.: tsídiitsoh ditsʼozígíí.
• #13: Pruntetraduko laŭ Tr.: deve kuşu, Hind.: शुतुरमुर्ग़ [śuturmurġ] kaj kun inversa ordo de la partoj laŭ Mal./Ind.: burung unta.
• #14: Pruntetraduko laŭ Tkp.: waso kala.
• #15: Pruntetraduko laŭ Ger.: Vogelkirsche, Angl.: bird cherry.
• #G. Samtempe temas pri gramatikigo.

Finaĵoj

Jen listo de mallongigoj, kies rezultaj formoj estas finaĵoj.

El	Senco	Al	Senco	Etimo	Ekzemplo	Senco
túkuo	fino	-tuk	ĝis	Keĉ./Tar.: tuku-	túkti(#1)	celo
úzuna	longa	-zun(#G)	tiel longe kiel	Uzb./Turk./Azb.: uzun	Mu ŋénazun vojćíta.	Tiel longe kiel mi havas tempon, mi legos.

• #1: Aldone okazas aldono de t. Inspirita de la rilato inter -ruk "direkte al, cele al" kaj rúkti "direkto".
• #G. Samtempe temas pri gramatikigo.

Kompletaj vortoj

Jen listo de mallongigoj, kies rezultaj formoj estas kompletaj vortoj.

El	Senco	Al	Senco	Etimo	Ekzemplo	Senco
áźilajpa(#1)	laborema	źilpa(#M2)	diligenta	Mong.: ажил [ažil] + sufikso	na-hógilpa	studi
bájmajpa	timema	bájmpa	timida	Lit.: báimė + sufikso	bájmpuli	timidulino
bósa	malplena; vakua	bo	nul	Kaz.: bos	bó'o	nulo
cevójdo	gipso	céwdo	gipso	kunmetaĵo el mallongigo ce- "ŝtono" kaj vójdi "ungvento"	céwdźi	stuko
dzájajko	pozicio	dzéjko	pozicio	el na-dzája "troviĝi" kaj -ajko "-ejo"	ènodzéjko(#2)	enpozicio
na-gwanápra	ĵongli	na-gwápra	ĵongli	kunmetaĵo el gwan- "alte" kaj ápri "cirklo"	gwáprerju	ĵonglisto
háci	ungego	-ac-	ungego	Vask.: hatz	dáwtacugo(#3)	herakleo
ićâkelo	aŭtomobilo	ićâklo, ćâklo, íćko	aŭto	el ić "mem" + na-âka "veturi" + -el- "-il-"	hèn-ćâklo, hèníćko	antikva aŭto
na-júpa	nombri	jup	po	Keĉ.: yupay	jup kum	po tri
klánjuso	oleo	klánso	oleo	Km.: ខ្លាញ់ [khlañ] + sufikso	wotklánso(#4)	manĝoleo
lúhhemso	soriko	lújmso	soriko	derivaĵo el lúhho "muso" kaj sufikso -ems- "-simila"	lújmsoko	sorikido
na-njámegva	manĝegi	na-njámgva(#5)	manĝegi, vori	derivaĵo el na-njáma "manĝi" kaj sufikso	njámgvajpa(#6)	manĝema, vorema
semgóno	orto	sémgo	orto	kunmetaĵo el séma "sama" kaj góni "angulo"	sémga(#7)	orta
na-svadmúta	flati	na-sváwta	flati	kunmetaĵo el sváda "dolĉa" kaj múlu "buŝo"	sváwtnéno	komplimento
śí-puole	ĉi-flanke	śpûl	cis, maltrans	Lit.: šis + Fin.: puoli	śpûlnigújsa	cisgenra
tájkno	signo	taŋ-	signo; marko	Gt.: taikns	na-taŋráśta	noti
tákno	marko			Mn.Angl.: tācn
útloŋo	acetono	tlóŋo	ketono	Alb.: uthull + -on- & Ĉin.: 酮 [tóng] 'ketone' ("ketono")	tloŋékśawri	ketoacidozo

• #1: Normale áźlajpa "laborema", el áźli "laboro".
• #2: Longa formo ènodzájajko. La rilataj kazoj nomiĝas ènodzájpo "inesivo" (pli skemece "en-esivo"), ènogéjpo "ilativo" (pli skemece "en-alativo") kaj ènogámpo "elativo" (pli skemece "en-ablativo").
• #3: Laŭ Ger.: Bärenklau, Ndl.: berenklauw, Dan.: bjørneklo.
• #4: Germane 'Speiseöl'.
• #5: Germane „fressen“.
• #6: Germane „verfressen“.
• #7: Por traduki grekdevenajn internaciajn vortojn anstataŭe estu uzata pûŋ-, kiel ekz. en pûŋípsi "ortografio".
• #M2: Jen kazo de duobla mallongigo, kio videblas samlinie en la tabelo sub la ekzemploj.

El pli ol unu vorto

El du vortoj

Unua parto	Senco	Dua parto	Senco	Al	Senco	Ekzemplo	Senco
dúvo	sono;	na-déta	meti	dut-	aŭdio-	dutlínsi	aŭdiokasedo
élo	ilo	ínsi	kesto	línsi	kasedo	dutlínsi	aŭdiokasedo
						zlurlínsi	videokasedo
is'	el	na-ríma	paroli	na-sríma	prononci	srímo	prononco
na-jépa	doni	ási	aĵo	jépso	datumo, dateno	jepsónćo	datumbazo
kaw	bovo	hháćo	kazeo	kwáćo(#1)	butero
kaw	bovo	wígli	graso	kwígli#M2	butero	kvilinju	butano
na-léma	rompi	-as-	-aĵ-	lémso	fragmento
móhu	insekto	-ens-	-uj-	mónso	kokono
pas	post	na-ésa	esti	na-psása	resti	psástu	reziduo
péja	valora	-as-	-aĵ-	péjso	medalo	zarpéjso	ormedalo
sam	kune	na-koánta	agi	na-skoánta	koaguli	na-skoántetja, na-veskoánta	koaguliĝi
véna, ki-véna	rusa	rénduti	dekreto	vrénduti	ukazo	na-vrénduta	ukazi

• #1: Laŭ la etimo de butero, el Mn.Gr.: βούτυρον [boútūron], el βοῦς [boûs] 'cow' ("bovino") kaj τῡρός [turós] 'cheese' ("fromaĝo").
• #M2: Jen kazo de duobla mallongigo, kio videblas samlinie en la tabelo sub la ekzemploj.

El tri vortoj

Unua parto	Senco	Dua parto	Senco	Tria parto	Senco	Al	Senco	Ekzemplo	Senco
djuj- (el djúi)	dorno	ká'o	planto	-ol-	-ar-	djújklo	vepro	djújklajko	veprejo

Radikoj

Jen listo de mallongigoj, kies rezultaj formoj estas radikoj.

El	Senco	Al	Senco	Etimo	Ekzemplo	Senco
báwda	muta	baw-	mut-	Gt.: bauþs 'taub, stumm' ("surda, muta")	na-bawtúda	pantomimi, mimi
					bawtúdi	pantomimo
dáda	granda	da-	granda	Lit.: dìdelis & Ĉin.: 大 [dà] & Geo.: didi	na-dabúla(#1)	kreski
					dagúno(#2)	pasko
					dajámu(#3)	oceano
					damájmo	gorilo
					dapápu	fabo
					na-daróba	kreskigi
					dapjúhu	tajfuno
					dasúŋu	pafilego, kanono
					datívo(#2)(#4)	pasko
na-díha	diri	dj-	diri	Ĉer.: diʔ	djázo	temo
na-drúva	kredi	dru-	kred-	Mn.Pr.: druwêt, druwît	drubújdi	misio
êlzúrgo	filmo (kinejo, TV)	zlur-	video-	Fin.: elää + Mong.: зураг [zurag]	zlurêlzúrgo	videofilmo
					zlurlájti	videoaparato
					zlurgúdeno	videobendo
					zlurŋéjsto	videoarto
					zenzlúro	muzikvideo
na-ésa	esti	'sa	esti	Lat.: esse, Id.: esar, esir, esor, Het.: esmi, essi, eszi	te'sa(#5)	estas
na-hárka	teni	ark-	ten-	Keĉ.: harkay	na-jojárka	bonteni
					jojárkeni	bontenado
híndu	prezo	-ind-	prez-	Est.: hind	kuníndu(#6)	premio
hújlu	stelo	-ujl-	-stel-	Alb.: hyll (yll)	mókujlo	jupitero
hhújsu	sekso	-ujs-	-sekso	Mong.: хүйс [xüjs]	nigújso(#7)	genro
icúŋi	oranĝo	cuŋ-	citruso	Knjr.: icunga	cuŋdídzi	hesperidio
na-isŋága	erodi	sŋág-	erod-, erozi-	kunmetaĵo el is' "el" kaj na-ŋága "rodi, ronĝi"	sŋáksi(#8)	erozio
itsúku(#9)	piedo	cuk-	piedo	Ĉin.(Gab.): tsuk (Ĉin.: 足 [zú] 'Fuß, Bein, ...' Jap.: soku 'Bein, Fuß'); Vj.: „túc“	cúkaŋo	piedvestaĵo
jájko, jájso	ovo	jaj-(#10)	ovo, ova	Pl.: jajko (apud jajo), Rus.: яйцо [jajcó]	jajbélo	ovoblanko, albumino
					jajbélazi	proteino
					jajŋúpa	ovala, ovoforma
					jajpésko	ovario
					jajśáro	ovoflavo
					jajvádu	ovodukto
kvítom	kiom	kom-(#11)	kiom	Lat.: quis + Mong.: том [tom] & Km.: thom	kómti(#12)	kvociento
na-kójva	meti	-kv-	meti	Kaz.: khojîv	na-zíwkva(#13)	setli
kwâna(#14)	larĝa	kwa-	larĝa	Ĉin.: 寬 [kuān]	na-kwabúla(#15)	etendiĝi
kwígli	butero	kvil-	but-	Angl.: cow, Sur.: kaw, Pld.: Kauh + Lkt.: wígli	kvílinju	butano
léka	malgranda	le-	malgranda	Taj.: เล็ก [lék], Lao.: ເລັກ [lek]	na-lebúla(#16)	ŝrumpi
					lenízko	rabato
					na-leróba(#17)	redukti
					lesóbi(#18)	kamero
					lewáso	necesejo
lújta	mallonga; malgranda	luj-	mallonga; malgranda	Fin.: lyhyt & Pld.: lütt	lujlicpeoso	buldogo
					lujpújksi	ŝorto
mímbo	besto	-imb-	-best-	Gua.: mymba	iśímbi	femalo
					narímbu	masklo
					vojvímbo(#19)	dazipo
		mim-			na-mímca(#20)	bleki
					mimkírvi	zootomio
					mimsójli	besta kavo
					mimvójvu	zodiako
na-míśna	miksi	miś-	miks-	Jid.: מישן [mishn]	miśléjpi	mikspano
nígmo	socio	nig-	sociala	Mong.: нийгэм [niigem]	nígismo	socialismo
					nigtójru	social-ŝtato
					nigújso(#7)	genro
nje'éŋi	lingvo	njeŋ-	lingvo	Gua.: ñe’ẽ (Mn.Tup.: nhe'eng)	ki-avanjéŋa	gvarania
					njeŋlílo	poezio
					njeŋpúspo
nówsu	inteligenteco	now-	inteligent-	Gr.: νοῦς [nous] (νόος [nóos])	na-nowbáśa	skoldi
					na-nowdéta	admoni
					na-nowtáspa	averti
nújkśu	ungo	nújś-	ungo	Os.: ных [nyx], Ma.Sor.: nokś	nújśawri	oniĥozo
					nújślewsi	oniĥolizo
					nújśnjaći	oniĥofagio, ungomordado
ŋéjsto	arto	ŋéjs-	art-	Kant.: ngei6-sêd6	ŋéjspjo	ateliero
peo	kapo	pe-	kapo	Est.: pea	peómi	kapitalo
póha	lerta	po-	lerta	Gua.: pohe 'geschickt' ("lerta")	poképa	kompetenta
prúhu	strio	pru-	strio-	Ĉeĥ.: pruh	pruíko(#21)	zebro
na-sójda	soni	soj-	son-	Fin.: soida	sójbli	gongo
					na-sojtúda	ludi (muzikon/muzikilon)
na-stéja	stari	st-	stari	Ger.: stehen, Rus.: стоять	gáwstra	hirta
					na-hánsta(#22)	rezisti
					na-sámsta(#23)	konsisti
					na-úpsta(#24)	ellitiĝi
na-tándja	ekbruligi, fajrigi	tand-	ekbruligi, fajrigi	Gt.: tandjan	putándlo	alumeto
tési	roko	ce-	roko	Nav.: tsé	cepéno	skulptaĵo (ĉefe la kapo)
					cepláto	tegolo
					cepúru	lafo
					cesójtli	groto
tisáo	herbo	cao-(#25)	herbo	Ĉin.(Gab.): 艸 [ts´aò] (Ĉin.: 艸 [căo]; Vj.: thảo)	caokójsi, caokójski	gazono, razeno
					caolópsi	prerio
					caolúku(#26)	ŝenoprazo
					caomákuko(#27)	kapibaro
tuana	malnova	tua-	malnova	Tet.: tuan	tuabéso	ferrubo, malnova feraĵo
na-tváha	lavi	tva-	lav-	Mn.A.Ger.: twahan, Mez.A.Ger.: twahen	tva-dátvo	lavurso, prociono
					tva-vádru	lavkuvo
úzuna	longa	-uzn-	longa	Uzb./Turk./Azb.: uzun	hejuznuwi(#28)	lakrico
wátu	de	wat-	de	Bim.: watu	na-watkójva(#29)	deponi
					watsémni(#30)	signifo

• #1: Laŭvorte "grandiĝi", inspirita de Mn.Arm.: մեծանամ [mecanam] (el մեծ [mec] kaj -ան- [-an-]), Fr.: grandir (el grand) kaj Gr.: μεγαλώνω, el μεγάλος, parte simila al Tkp.: kama suli 'grow' ("kreski"), kiu tamen havas pliajn signifojn. Sinonimoj na-kásva kaj nawínja.
• #2: Kutima varianto estas dadgúno "pasko".
• #3: Pli longa varianto estas kun la nemallongigita unua parto, nome dadjámu "oceano". Krome ekzistas sinonimo jámegvo.
• #4: Jen "falsa amiko" de dativo, kies traduko estas giw-pádzi.
• #5: Kutime estas la formo teésa, sed eblas ellasi e post e aŭ i.
• #6: Laŭ Est.: auhind 'Preis, Prämie' ("premio"), el au 'Ehre' ("honoro") kaj hind 'Preis' ("prezo").
• #7: Pruntetraduko laŭ Fin.: sosiaalinen sukupuoli.
• #8: Kun aldona konsonanto kaj modifo de radikfina g al k.
• #9: Varianto tisúku "piedo".
• #10: Hazarde simila al Sva.: yai 'egg' ("ovo"). Subtenata de la unua silabo de ájćko "testiko", kiu ja estiĝis el Ger.: Ei kaj la parto -ćko el diversaj slavaj lingvoj kaj la hungara. Do, ĉikaze iel temas pri "etimologia diminutivo".
• #11: Fakte uzeblas por la Kitakigo de vortoj, kies etimo iel rilatas al Lat.: quot.
• #12: Aldone okazas aldono de t.
• #13: Inspirita de Norv.: bosette 'to settle' ("setli, setliĝi").
• #14: Dua tonemo pro kwáni "ĉapo".
• #15: Laŭvorte "larĝiĝi".
• #16: Laŭvorte "malgrandiĝi", parte komparebla kun Tkp.: kama lili 'decrease, ...' ("malkreski"), kiu tamen havas ankoraŭ pliajn signifojn.
• #17: Laŭvorte "malgrandigi". Sinonimoj na-kújsma (parenca al kújsa "mallonga"), na-kújsejra "redukti".
• #18: Pruntetraduko laŭ Hung.: kis szoba.
• #19: Pruntetraduko laŭ Ger.: Gürteltier "dazipo", Ndl.: gordeldier, Slvk.: pásovec.
• #20: Aspektas kiel aldona konsonanto. Sed estas mallongigo el sufikso -ic-.
• #21: Laŭ Taj.: ม้าลาย [máa-laai], Vj.: ngựa vằn, Malaj.: kuda belang, sed kun inversa sinsekvo.
• #22: Laŭ Ger.: widerstehen "rezisti", Nor.: motstå, Mn.Gr.: ἀνθίστημι [anthístēmi], Gr.: ανθίσταμαι [anthístamai], Rus.: противостоя́ть [protivostoját'], Ukr.: протистоя́ти [protystojáty].
• #23. Parte laŭ la etimo de konsisti, parte laŭ Ger.: bestehen (aus) "konsisti (el)".
• #24: Laŭ Ger.: aufstehen "ellitiĝi".
• #25: Estas eĉ uzata kiel bazo por caoku "greno".
• #26: Pruntetraduko laŭ Fer.: grasleykur, Isl.: graslaukur, Nor.: gressløk, Sve.: gräslök, Fin.: ruoholaukka.
• #27: Laŭ la etimo de kapibaro el Mn.Tup.: kapi'iûara 'capybara' ("kapibaro"), el kapi'i 'grass' ("greso") kaj -ûara 'eater' ("manĝanto, manĝulo").
• #28: Laŭvorte "nigra longa dolĉaĵo". Sinonimo svádupuwi "lakrico", el svádupi "glicirizo".
• #29: Varianto na-watkojíva "deponi".
• #30: Pruntetraduko laŭ Ltv.: nozīme. Sinonimo estas sámnu "signifo", el Km.: សំនួន [sɑmnuən].
• #G. Samtempe temas pri gramatikigo.

Gramatikaj terminoj

Unua praformo	Senco	Dua praformo	Senco	Rezulto	Senco
na-dzája	troviĝi, esti	pádzi	kazo	-dzájpo	-esivo(#1)
na-gáma	veni			-gámpo	-ablativo
na-géja	iri			-géjpo	-lativo

• #1: Nur por la loka signifo, en derivaĵoj.

Sciencaj kaj teknikaj terminoj

Ĉi tie aperas mallongigoj uzebla kutime laŭ skemoj el la paĝo "Esperanto-vorto = Kitaka afikso"

Afiksoj

Ĉi tie aperas formoj, kies mallongigoj kutime estas uzataj kiel afiksoj por sciencaj kaj teknikaj terminoj.

mítelo	mezurilo	-mitl-	-metr-	Fin.: mitata & Gt.: mita + Ger.: -el	bósmitlo	vakumetro
nézelo	rigardilo	-nezl-	-skop-	Hung.: néz + Ger.: -el	mélnezlo	termoskopo
újdzelo	rigardilo	-ujzl-	-skop-	Mong.: үзэх [üzeh] + Ger.: -el	mélújzlo	termoskopo

Radikoj

Ĉi tie aperas formoj, kies mallongigoj estas uzataj por sciencaj kaj teknikaj terminoj.

górci	laboro	-orc-	ergi-	Arm.: գործ [gorc]	bièdórci	alergio
gúljo	globo	-ulj-	sfero	Slvk.: guľa	tvájkuljo	atmosfero
súvazi	hidrogeno	svaz-	hidro-	Uzb.: suv, suu, Kaz.: suw + Est.: asi	svàzékśo	hidracido

Numeraloj

múcumsnew	36, 62	muns	36, 62	Jap.: 六つ [muttsụ]	muns huk	tridek sep
ŋo ic	ses	ŋojc	ses	Jap.: 五 [go] & Tib.: nga, Kant.: ng5 + Fin.: yksi, Est.: üks; Hung.: egy	ŋójcemtir(#1)	63
ŋójcemtir	ducent dek ses	ŋojst	ducent dek ses	vidu supre	ŋojst huk	ducent dek sep
tojn ic	tri	tojć	tri	Fin.: toinen / Fin.: yksi, Est.: üks; Hung.: egy (Sam.: okta, Ĉerm.: ik, ikte)

• #1: Siavice estas mallongigata al ŋojst "216".

Dialektaj formoj / ráźdari ŋúpiri

Ĉi tie aperas formoj, ĉe kiuj la mallongigoj estas nur dialektaj.

El	Senco	Al	Senco	Etimo	Ekzemplo	Senco
háku(#1)	akvo	-ak-(#2)(#G)	-likvo	Juk. ha' & Keĉ.: yaku	dítako(#3)	lakto
hápo(#4)	parto	-ap-(#5)	-on-	TokP.: hap	kúmapo(#6)	triono

• #1: Pliaj variantoj estas jáku, há'u kaj já'u. Normlingve súvo, vési, vári "akvo".
• #2: Normlingve -us- "-likvo".
• #3: Normlingve dítuso "lakto".
• #4: Normlingve déjlo "parto".
• #5: Normlingve -ud- "-on-".
• #6: Normlingve kúmudo "triono".
• #G. Samtempe temas pri gramatikigo.

El afiksoj / ísot gubánduri

El	Senco	Al	Senco	Etimo	Ekzemplo	Senco
-ek-	-et-	-k-(#1)	senco varias	Pl.: -ek, Rus.: -ек [-ek]	déjlko	partiklo
					-esk-(#2)	-ĉelo
					hínku	tildo
					ípku	ogoneko
					mícko	amento
					pénko	kapitulo
					rúmko	ĉelo
-el-	-il-	-l-	varias	Ger.: -el	putándlo	alumeto
					rozplínlo	karburilo, karburatoro
-el-, -egv-	-il-, -eg-	-elg-	-ator-	Ger.: -el / Ĉer.: egú'	pèrneŋúpelgu	transformatoro
-ic-	sonverba sufikso	-c-	mallongigo de tio	Mn.A.Ger.: -azzen, -izzen	na-gíkca	kriĉi
					na-mímca	bleki
-ies-, -ol-	-an-, -ar-	-iosl-	-anar-	Fin.: mies / TokP.: ol	házioslo	domanaro
-erj-	-ist-	-r-	-ist-	Ger.: -er, Angl.: -er, Rus.: -арь [arj]	médru	eksperto
-ul-	-ul-	-l-	varias	=	lámlo(#3)	sozio
					ruarlu, -i	vagabondo, -ino
-unj-	-id-	-nj-	etimologia diminutivo	Keĉ.: -uña	suerúknjo(#4)	poro
					wásnjo(#5)	kazino

• #1: Aspektas kiel aldona konsonanto, sed fakte estas varianto de "etimologia diminutivo".
• #2: Uzata por diversaj specoj de ĉeloj, kiel ekz. kómkesko "spermatozoo". La formo sen k êso ekzistas nur en iu dialekto, sed por ebligi distingon disde la kopula verbo na-ésa, kun dua tonemo.
• #3: Pli malpli laŭ Blg./Rus.: двойник [dvojník], Ukr.: двійник [dvijnýk], Ĉeĥ.: dvojník.
• #4: Plejparte inspirita de Mn.Angl.: swātþȳrel, el swāt 'sweat' ("ŝvito") kaj þȳrel 'hole' ("truo").
• #5: Laŭ la rilato de It.: casino kaj casa.

Al la sekva ĉapitro
19.09.2025