Kitakujo 

Modalaj verboj / gváwturari gèra-sónori

Ĉi tiu paĝo enhavas nur la pli malpli kutimajn modalajn verbojn, kies funkcio ekzistas en multaj lingvoj. Pri aldonaj sufiksoj rigardu apartan paĝon.

a) Listo de la verboj kaj sufiksoj

libera formo etimo afiksa formo etimo senco Bedeutung
samformaj
na-gída Nor.: gidder 'hat Lust' -gid- v-u maldekstre  emi Lust haben
na-jáka Lao.: ຢາກ [jaak], Taj.: อยาก [yaak] -jak-(#1) v-u maldekstre voli wollen
jao Ĉin.: [yào] -ja-, -jao- (#1) v-u maldekstre
na-vóla Esp-o: voli -vol-(#1) v-u maldekstre
na-jáva Ĉin.: [yào] -jav- v-u maldekstre deziri wünschen
na-wéksa Het.: wek-tsi -weks- v-u maldekstre
na-jôva(#2) Ĉin.: [yào] -jôv-(#2) v-u maldekstre  intenci beabsichtigen
na-niáta Ind.: niat (Σ)  -niat-
na-képa Hung.: képes (Α)  -kep- v-u maldekstre  povi, kapabli können;
fähig sein
maw Ind.: mau -maw- v-u maldekstre  voli; deziri wollen;
wünschen
na-móća Rus.: мочь [moĉj] -moć-(#3) v-u maldekstre povi können
na-wéza Sva.: -weza -wez-(#3) v-u maldekstre
na-músa Ger.: müssen, Pl.: musieć,
Ukr.: мусити [musyty],
Slvk.: musieť, Ĉeĥ.: musit,
Ma.Sor.: musaś; Jid.: musn
-mus-(#4) v-u maldekstre devi müssen
malsamformaj
na-drísta Lit.: drįsti X X aŭdaci wagen
na-hôva(#5) Ĉin.: [hào] -durt- Mong.: дуртай [durtaj] ŝati mögen
na-móga Ger.: mögen (mochte)
na-pítja(#6) Fin.: pitää
na-séva(#7) Turk.: sev-mek
na-keráka(#8) Uzb.: kerak X X bezoni brauchen
na-nájra Mez.Mong.: nayir,
nayiri (Σ) 
X X deziri; intenci;
aspiri
wünschen;
beabsichtigen;
anstreben
na-pída Est.: pidama, pidada -jost-(#4) Mong.: ёстой [jostoj] devi, -u sollen
na-tórna Jid.: torn -kej- Ĉin.: 可以 [kĕ-yĭ] havi permeson,
rajti
dürfen

RIM: (Σ) Ĝi estas origine substantivo. (Α) Ĝi estas origine adjektivo.

Ekzistas diversaj dialektaj aldonaĵoj kaj variaĵoj.

b) Memstaraj verboj

Ekzistas du variantoj, nome kombino el :

Modala verbo plus ĉefa verbo

Ĉi tiu varianto estas uzata kiel en kelkaj ĝermanaj, baltaj, slavaj, esperanto, samea, finna, estona kaj aliaj lingvoj.

Memstaraj modalaj verboj, eŭrope
jao(#1) voli Mu jao namáka káwkun. Mi volas manĝi kukon.
maw(#1) voli; deziri Vo maw namáka. Ni volas manĝi.
na-vóla voli Mu tevóla namáka káwkun. Mi volas manĝi kukon.
na-tórna havi permeson, rajti Ému tetórna natába Móskviku. Li rajtas vojaĝi al Moskvo.
Kun negacia verbo

Ankaŭ eblas uzi la modalajn verbojn kune kun la negacia verbo na-njéśa.

Íti njéśaź temóga naéta káwkun. Itino ne ŝatas manĝi kukon. kun konverbo je -ź
Íti mógaź tenjéśa naéta káwkun.

Ĉefa verbo plus modala verbo

Ĉi tiu varianto ekzistas laŭ tjurkaj, mongolaj kaj japana lingvoj.

Memstaraj modalaj verboj, azie
na-tórna havi permeson, rajti Ému Móskviku tábaź tetórna. Li rajtas vojaĝi al Moskvo.

c) Sufiksaj verboj

Ĉi tiu varianto similas al tiu en la ajnua, gvarania kaj grenlanda lingvoj.

Sufiksaj modalaj verboj
-jak- voli Mu temákjaka káwkun. Mi volas manĝi kukon.
Mu tebúsewjaka.(#1) Mi volas esti kisata.
-kej- rajti Émi tedánskeja témilan. Ŝi rajtas danci ĉi tie.
-kep- povi Paolu teláwlkepa hévaw. Paŭlo povas kanti bone.

Kun negacia verbo

Ankaŭ eblas uzi la modalajn sufiksojn kune kun la negacia verbo na-njéśa.

Íti tenjéśa naétdurta káwkun. Itino ne ŝatas manĝi kukon. modala sufikso ĉe la ĉefa verbo
Íti tenjéśdurta naéta káwkun. modala sufikso ĉe la negacia verbo

Al la sekva ĉapitro
09.12.2021