Kitakujo 

Mikso / mísko

El du partoj / ísot ek déjloki

Unua praformo	Senco	Dua praformo	Senco	Rezulto	Senco
áplo	pomo	újvo	frukto	lújvo	pomo
-ast-	-ist-	-ol-	-ar-	-aosl-	-istar-
na-cóŋa	fini	na-búla	iĝi	na-cóŋla (var. na-psóŋla)	ĉesi
na-ćúba	halti	na-stéja	stari	na-stújba	stagni
dáŋu	ĉielo	óso	objekto	daoŋso	ĉielkorpo, astro
dik	dek	rib	mil	drip	dek mil
dlin-	long-	len	supren	dlen-(#1)	supren longa/alta
na-dójna	turniĝi	ápri	cirklo	na-dájpra	cirkuli
na-éjra	fari	-ajk-	-ej-	ájkro	studio
gáwro	haro	-st-	stari	gáwstra	hirta
ki-hépra	hebrea	-'ujŋ	mal-, sen-	újŋpru, -i	gojo, -ino
na-hhúra	trompi	óma	propra	na-hhuomra	fraŭdi
-ies-	-an-	-ol-	-ar-	-iosl-	-anar-
kádi	vendejo	kóju	budo	kójdo	kiosko
na-kójva	meti	-ajk-	-ej-	kójkvi	pozicio
na-kósa	falĉi	-ajk-	-ej-	kójsi, kójski	falĉejo
ká'o	planto	saema	malseketa	na-ksá'ema	velki
na-láwla	kanti	ólpi	grupo	láwlpi	ĥoro, koruso
líki	medikamento	ójtro	drogo	liojk-(#2)	farmak-
meln-	nigr-	mílsa	dolĉa	méjlns-(#3), miélns-(#4)	nigra kaj dolĉa
-mjon	se	-'ujŋ	mal-, sen-	-mjujŋ	se ne
nâki	duopo	njo-	re-	njâć-(#5)	re-, denove
njam	manĝi	na-nióza(#6)	ĝui	na-njómza	frandi
njo-	re-	na-géra	fari	na-ŋéra	ripeti
óma	propra	na-hémpa	posedi	na-ómpa	posedi
óśta	fajna	júto	sento	jówśto	fajnsento, takto
páŋku	rango	sémno	signo	spéŋko	insigno
pao-	ĉef-	poánu	sinjoro	na-paona(#7)	regi
pas'	post	na-ésa	esti	na-psása	resti
piŋ	kvin	-gajn	dudek	pajŋ	dudek kvin
plúci	pulmo	njádo	tubo	pluado(#8)	bronko
pojs	for	na-lópa	kuri	na-plójspa	fuĝi
púli	mono	ínsi	kesto	púlsi	kaso
puol-	duon-	ciéta	solida	cújta, cújlta	duonsolida
puol-	duon-	ojn	unu	pojl-	seskvi-
púti	vojo	na-zúja	malhelpi	na-zújta	bari
ruoko	kano	jóko	fluto	ruojko	ŝalmo
ki-ruoma	cigana	-'ujŋ	mal-, sen-	ruojŋmu, -i	gaĝo, -ino
sam-	kune	na-víkla	volvi	svínkli(#9)	konvolvulo
na-sméja	ridi	gélpu	malica moko	na-sméjpa	moki
sóju	sekvo	króku	paŝo	srójku(#10)	fazo
sóno	vorto	na-prújga	salti; hopi	na-sprújga	insulti
stíni	muro	stúni	piliero	stújni	pilastro
súnta	sankta	kitábu	libro	suntábu	Korano
śára	flava	gáwro	haro, hararo	śáwra(#11)	blonda
śúno	hundo	-unj-	-id-	śúnjo	dogo
śúsa	unua; proto-	táwku	graso	śtáwks-(#12)	prop-
tálu	numero	tíki	fingro	tlíki(#13)	cifero
tátu	patro	éjdi	patrino	téjto	gepatro
téjo	mano	désto	tenilo, prenilo	téjsto	anso
tíglu	rombo	rápo	reto	trájplo	krado
na-tjáta	organizi	na-bióma	gvidi	na-pjómta	gvidi/direkti (kiel direktoro)
vóko	laboro	pjási	loko	pjókso	posteno
záru	oro	áplo	pomo	záplo, zápro, zárplo(#14)	oranĝo
źúno	permeso	-'ujŋ	mal-	źújŋo	tabuo

• #1: En dlénko "boto", inspirita de Nav.: ké deigo nineezí 'boot', el ké 'foot; shoe' ("piedo; ŝuo"), deigo 'upwards, up' ("supren") kaj nineez 'it is long, he/she is tall' ("ĝi estas longa, li/ŝi estas alta").
• #2: Simpla diftongo ne eblas pro lójki "bulbo". En ekz. liójkâtri "farmakologio", liójkćinuti "farmacio" (inspirita de Arm.: դեղագործություն [deġagorcutʻyun] 'pharmacy (science of medicinal substances)' ("farmacio (scienco pri medicinaj substancoj)")).
• #3: En méjlnsuso "kokakolo".
• #4: En miélnsuso "kokakolo".
• #5: La rilato al "du" kompareblas al la rilatoj inter Fin.: toistaa kaj toinen.
• #6: Varianto na-njóta "ĝui".
• #7: Laŭ la rilatoj inter Pl.: panować kaj pan resp. Ĉeĥ.: panovat kaj pan.
• #8: Inspirita de Fin.: keuhkoputki, el keuhko 'lung' ("pulmo") kaj putki 'tube' ("tubo").
• #9: Sinonimo lièrká'o.
• #10: Varianto skrójku "fazo".
• #11: Inspirita de Mong.: шар үс [šar üs] 'blonde Haare' [laŭ 'Wörterbuch Mongolisch-Deutsch', paĝo 415, kapvorto шар].
• #12: Uzata science, kiel ekz. en śtáwksinju "propano", śtáwksinjandu "propanolo", śtáwksinjata ékśo "propanata acido", śtáwksenju "propeno", śtáwksujni "propino".
• #13: Parte inspirita de la etimoj de Angl.: digital "cifereca" kaj digit "cifero".
• #14: Laŭ la mikso de Heb.: תפוז [tapúz] el תַּפּוּחַ זָהָב‎ [tapúakh zaháv]. Sinonimo icúŋo "oranĝo", kiu estas samradika kun icúŋi "oranĝujo, -arbo". Krome ekzistas la longa kunmeta formo zaráplo.

El tri partoj / ísot kum déjlori

Unua praformo	Senco	Dua praformo	Senco	Tria praformo	Senco	Rezulto	Senco
sjálo	kamparo	njáru	somero	wási	domo	sjárso(#1)	vilao
ven-	rus-	njáru	somero	wási	domo	vjárso(#2)	daĉo

• #1: Parte laŭ la difino por "vilao" el PREVO, nome "eleganta somerdomo, kampodomo" kaj PIV kiel "eleganta somerdomo en la kamparo".
• #2: Laŭ la difino por "daĉo" el PREVO, nome "rusa somerdomo".

Jen iel miksaj kaŭzativoj / Dja ískaw mískari kàwsu-gèra-sónori

El adjektivo
ójva	sola	-éjra	fari	na-ójvra(#1)	izoli
El adverbo
vínku	eksteren	-éjra	fari	na-véjnkra(#2)	feki
El mallongigo
luj-	mallonga; malgranda	-éjra	fari	na-lújra(#3)	tranĉi
wat-	de	-éjra	fari	na-wájtra	derivi
El prefiksoj
roz-	dis-	-éjra	fari	na-rójzra	disigi
El substantivo
dvípo	insulo	-éjra	fari	na-dvéjpra(#4)	izoli
nówsu	inteligenteco	-éjra	fari	na-nówra(#5)	percepti; kompreni; (pri)pensi; konsideri
Veraj verboj
na-ésa	esti	-éjra	fari	na-éjsra(#6)	lasi, estigi
na-éta	manĝi	-éjra	fari	na-éjtra(#7)	nutri
na-gwéla	vidi	-éjra	fari	na-gwéjlra(#8)	montri
na-lúba	ami	-éjra	fari	na-lújbra(#9)	amori
râśta	ĝusta	-éjra	fari	na-râjśtra(#10)	korekti
Afiksoj
jao	voli	-éjra	fari	-aojr-	voli -ig-
				-aorj-

• #1: Inspirita de Ĉin.: 孤立 [gūlì] 'to isolate' ("izoli"), eĉ iomete subtenata de Fr.: esseuler 'to isolate' ("izoli"). Sinonimo na-dvéjpra.
• #2: Laŭ la rilato de Fin.: ulostaa 'to defecate, excrete, egest' ("feki") al ulos 'out' ("el") kaj -taa.
• #3: Laŭ la etimo de His.: cortar. El tio deriveblas lújrigi "incizivo, tranĉodento". Krome ekzistas la sinonimoj na-kátima kaj na-kírva.
• #4: Inspirita de la etimo de izoli, kiu iel rilatas al la etimo de insulo. Sinonimo na-ójvra.
• #5: Inspirita de Mn.Gr.: νοέω [noéō].
• #6: Inspirita de Mong.: байлгах 'lassen; veranlassen; beibehalten' ("lasi; igi; ??"), el байх 'sein, existieren, sich aufhalten, ...' ("esti, ekzisti, ...").
• #7: Sinonimo naétas-dája.
• #8: Laŭ la rilato inter Keĉ.: rikuchiy 'to show, expose, present, reveal' ("montri") kaj rikuy 'to see' ("vidi"), Jap.: 見せる [miseru] 'to show' ("montri") kaj 見る [miru] 'to see, watch' ("vidi, rigardi") kaj parte laŭ la rilato inter Fin.: näyttää 'to show, present' ("montri, prezenti") kaj näkyä 'to be visible, to be seen, to show' ("esti videbla, esti vidata, montri"). Sinonimo na-dájka.
• #9: Inspirita de Fr.: faire l’amour, It.: fare l'amore, Ger.: Liebe machen, ….
• #10: Inspirita de la rilato inter du sufiĉe malproksimaj vortoj korekti kaj Ger.: richtig. Sinonimo na-zása.

Al la sekva ĉapitro
21.10.2025