Politiko en la Kitaka lingvo

Politiko / viáśu

adíra	potenca	Heb.: 'adir
ćánjo	leĝo	Vj.: chánh
díbo	privilego	Tlng.: dIb
dójli	partio	Pld.: Deil + ablaŭto e o
ségo^(#1)	venko	Gl.: seg-os
viáśu^(#2)	politiko	Lit.: viešas 'öffentlich' + ablaŭto e a
wóhhu	potenco	Tlng.: woQ

bému^(#1)	princo	Enc.: b'emo
rézu^(#2)	princo	Trk.: rézas (resas)
dúksu^(#3)	duko	Arm.: դուքս [dukʿs], Mn.Gr.: δούξ [doúx]
émsi	embasadoro	Mi
icpoansku^(#4), -i	monarĥo, -ino	el ic kaj na-poanska "regi"
májlku, -i	reĝo, -ino	Ajm.: malku & Jid.: mejlech
májlkunju, -i	reĝido, -ino	vidu supre + sufikso
piríśtendu, -i	prezidento, -ino	etimologia participo el -iśt- "-zid-", el na-ístua "sidi"
psìl-májlku^(#5), -i	imperiestro, -ino	Gr.: ψηλός + vidu supre
psilnáru^(#6), -i	ĉefo, -ino	kunmetaĵo el psíla "alta" kaj náru "viro"
rájo	civitano	Sva.: raia
ríkiepu, -i	regnestro, -ino	derivaĵo el ríki "regno" kun sufikso
ríksu	gvidanto	Gt.: reiks
sájdu^(#7)	ministro	Mong.: сайд [sajd]

#1: El tio deriveblas ekz. bémi "princino".
#2: El tio deriveblas ekz. rézi "princino".
#3: El tio deriveblas ekz. dúksi "dukino", duksmápo "duklando".
#4: Laŭ la etimo de monarĥo el Gr.: μόνος [mónos] kaj ἄρχω [árkhō], subtenata de la simile konstruita Isl.: einvaldur (el ein- 'mono-, one-' ("unu-") kaj vald 'power' ("potenco")), Mn.A.Ger.: einhērōsto 'Alleinherrscher, Monarch' ("monarko").
#5: Laŭ Manks.: ard-ree 'emperor' ("imperiestro"), el ard- 'high' ("alta") kaj ree 'king' ("reĝo"). El tio deriveblas psil-májlka ríki "imperio", parte laŭ Ger.: Kaiserreich.
#6: Laŭ Manks.: ard-er 'chief, boss' ("ĉefo")
#7: El tio eblas krei la vortojn paosájdu "ĉefministro" kaj sàjdu-bújgo "ministerio, ministrejo". Krome estas derivata el tio na-gusájda "administri", laŭ la etimo de la esperanta verbo.

rajgévi	civito	kunmetaĵo el rájo "civitano" kaj gévi "komunumo"
rájuti	civito	derivaĵo el rájo "civitano" kun sufikso
rajgóva	civila	kunmetaĵo el rájo "civitano" kaj góva "komuna"
na-rajkanájspia^(#K)	civilizi	kunmetaĵo el rájo "civitano", kána "lerta", ájso "galanto" kaj sufikso
na-rajkanájspieśo^(#K)	civilizeco	kunmetaĵo el rájo "civitano", kána "lerta", ájso "galanto" kaj sufiksoj
rajkanájspio^(#K)	civilizo	kunmetaĵo el rájo "civitano", kána "lerta", ájso "galanto" kaj sufikso
rajkanájspiśeni^(#K)	civilizo	kunmetaĵo el rájo "civitano", kána "lerta", ájso "galanto" kaj sufiksoj
rajkanájspiuti^(#K)	civilizacio	kunmetaĵo el rájo "civitano", kána "lerta", ájso "galanto" kaj sufiksoj

#K: Anstataŭ la kombino el kána kaj ájso alternative eblas kombinoj el kána resp. kújska "ĉasta" (inspirita de Fin.: sivistää 'to civilise' ("civilizi")) kaj kújska resp. ájso.

âmpajko^(#1)	oficejo	derivaĵoj el âmpu "ofico" kaj sufikso
bújgo	institucio	Mi
ròŋ-bújgo^(#2)	parlamento	Jap.: róngi 'Besprechung, Diskussion' ("diskuto") + vidu supre
ulsházu^(#3)	parlamento	kunmetaĵo el sufikso kaj házu "domo"
rukíŋrolo	konsilantaro	derivaĵo el kíŋru "konsilo" kaj afiksoj
sàjdu-bújgo	ministerio, ministrejo	vidu supre
tójru	ŝtato	Mong.: төр [tör]
válderjolo	registaro	Sve.: välde, Ĉeĥ.: vláda, Fin.: valta + sufiksoj
vàldi-bújgo	registaro	vidu supre

#1: Unua parto kun dua tonemo pro ámpi "problemo".
#2: Laŭ Ĉin.: 議院 [yìyuàn], el 議 [yì] 'criticize; discuss' ("kritiki; diskuti") kaj 院 [yuàn] 'courtyard; institution' ("institucio") [Laŭ la artikolo 議院, en la angla Vikivortaro].
#3: Inspirita de Hung.: országház 'Parlament' ("parlamento").

dáti	regiono	Vj.: đât
múźo	regiono	Mong.: муж [muĝ] 'Bezirk; Region; Provinz' ("distrikto; regiono; provinco")
enéo	teritorio	Sva.: eneo
gévi^(#1)	komunumo	Heb.: gev
hádi^(#2)	limo	Ind.: had
hhíli	limo	Mong.: хил [hil]
mídi	kolonio	Tlng.: mID
pao-gerádi	ĉefurbo	Est.: pea + ablaŭto + Rus.: город [gorod], град [grad]
ríki	regno	Mn.Pr.: Rîki
vàpríki^(#3)	respubliko	Fin.: vapaa + vidu supre

#1: El tio deriveblas ekz. rajgévi "civito", laŭvorte "civitan-komunumo". Krome estas ablaŭta ĝemelo góva "komuna".
#2: Havas ablaŭtan ĝemelon húdo "dogano".
#3: Laŭ Est.: vabariik, el vaba kaj riik, kaj iomete malpli laŭ Ger.: Freistaat, el frei kaj Staat.

Vidu pri landoj.

#1: Uzeblas ekz. en peómismo "kapitalismo", nígismo "socialismo", góvismo "komunismo". Por la religioj estu kunmetaĵo je dîni, kiel ekz. bùlt-dîni "budismo".
#2: Por profesioj estas la afiksoj -erj- (ekz. pékerju, -i "bakisto, -ino"), -ast- (ekz. gérsasto "laboristo") kaj to- (ekz. to-májo "tajloro").

amáni	paco	Sva.: amani
pakánu	paco	Mn.Pr.: PAKAN, Packan <acc.>
ávilgo	korupto	Mong.: авилга[л] 'Korruption' ("korupto")
bébru	imperialisto	Sva.: beberu (pl.) ma-
krígu	milito	Ger.: Krieg
nigtójru	social-ŝtato	mallongigo de nígmo "socio" + vidu supre
unpoanski	anarĥio, anarkio	el un- "a-, an-; in- kaj na-poanska "regi"

hhórgo	malpermeso	Mong.: хориг [horig]	na-hhórga	malpermesi
jáli	puno	Mong.: ял [jal]	na-jála	puni
na-lárima	permesi	TokP.: larim	lárimo	permeso
na-źúna	permesi	Ĉin.: 准 [zhǔn]	źúno	permeso
na-ondála	malpermesi	Alb.: ndal
na-tílta	malpermesi	Hung.: tilt
na-paona^(#1)	regi	Pl.: panować, Ĉeĥ.: panovat	paoneni	regado
na-sóŋa	baloti	Mong.: сонгох [songoĥ]	sóŋo	baloto
váldi	regado	Sve.: välde, Ĉeĥ.: vláda, Fin.: valta*^(#2)
na-vélja	elekti	Isl.: velja 'wählen'/'to choose, to select' ("elekti") (Got.: waljan 'to choose, select, pick' ("elekti"))	véljo	elekto

#1: Diftongo laŭ pao- "ĉef-", por ebligi distingon disde poani "sinjorino" kaj poanu "sinjoro". Simpla a ne eblas pro la sufikso -pan', kiel ekz. en lopáne "ili ĉiuj". La varianto na-poanska, kies sk estas el la Dan.: herske, estu uzata por tradukado de fakterminoj laŭ greka resp. latin(id)a skemo.
#2: Parencas Gt.: 𐍅𐌰𐌻𐌳𐌰𐌽 [waldan], Ltv.: valdīt.

âmpu-pláto^(#1)	formularo	kunmetaĵo el âmpu "ofico" kaj pláto "folio"
mújto	koruptmono	Mn.Nor.: múta, Slov.: míto

bébru	imperialisto	Sva.: beberu
gedimgúnulo^(#1)	malprogresulo	kunmetaĵo el gedíma "malnova", gúnu "tago" kaj sufikso
tuagúnulo^(#1)	malprogresulo	kunmetaĵo el mallonga tua- "malnova; maljuna", gúnu "tago" kaj sufikso

#1: La komenca parto laŭ Isl.: gamaldags 'rückständig, altmodisch'^(#1a) / 'old-fashioned' ("malprogresa; malmoderna").
#1a: Laŭ 'Kauderwelsch Band 13+, Isländisch Wort für Wort', paĝo 183.