Kazo

El Kitakujo

(Malsamoj inter versioj)
Iri al: navigado, serĉi
(→sekundaraj)
(→Dialektaj kaj parenc-lingvaj kazoj)
Linio 333: Linio 333:
RIM: La supraj kazoj aperas sociolekte ankaŭ en la lingvoj [[tivada lingvo|tivada]], [[joĵika lingvo|joĵika]], [[tivuka lingvo|tivuka]] kaj [[dengutia lingvo|dęgutia]], sed ne en la [[ĝiga lingvo|dźiga]] kaj [[dzitaka lingvo|dzitaka]]. Krome ili mankas en la [[dzitak-najbaraj dialektoj]]. Ili nur sporade aperas en la "mezaj" dialektoj de la Kitaka. (Do evitu ilin tie!)
RIM: La supraj kazoj aperas sociolekte ankaŭ en la lingvoj [[tivada lingvo|tivada]], [[joĵika lingvo|joĵika]], [[tivuka lingvo|tivuka]] kaj [[dengutia lingvo|dęgutia]], sed ne en la [[ĝiga lingvo|dźiga]] kaj [[dzitaka lingvo|dzitaka]]. Krome ili mankas en la [[dzitak-najbaraj dialektoj]]. Ili nur sporade aperas en la "mezaj" dialektoj de la Kitaka. (Do evitu ilin tie!)
==  Dialektaj kaj parenc-lingvaj kazoj ==
==  Dialektaj kaj parenc-lingvaj kazoj ==
 +
{| border="1"
 +
| num.
 +
| Kitake
 +
| Esp-e
 +
| Dialekte
 +
| Esp-e
 +
| Kitaka nomo
 +
| Kie?
 +
|-
 +
| 1.
 +
| béri
 +
| ekde
 +
| -ber
 +
| ekde
 +
| àlku-pádzi
 +
| Jóp-akti, Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti
 +
(Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)
 +
|-
 +
| 2.
 +
| dóre
 +
| laŭ
 +
| -dor
 +
| laŭ (loka)
 +
| dòro-pádzi
 +
| Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti
 +
(Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)
 +
|- 
 +
| 3.
 +
| na-gáma
 +
| veni
 +
| -gam
 +
| ĝis
 +
| gugàmo-pádzi
 +
| Ráv-akti, Tójk-akti
 +
(Jásk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)
 +
|-
 +
| 4.
 +
| túkuo
 +
| fino
 +
| -tuk
 +
| ĝis (finfine)
 +
| tùku-pádzi
 +
| Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti
 +
|-
 +
| 5.
 +
| wújpi
 +
| escepto
 +
| -wujp
 +
| krom
 +
| wùjpi-pádzi
 +
| Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti
 +
|-
 +
| 6.
 +
| kési
 +
| mezo; centro
 +
| -kes
 +
| meze en
 +
| kèsi-pádzi
 +
| Svót-akti, Kvónt-akti
 +
|-
 +
| 7.
 +
| X
 +
| X
 +
| -kor
 +
| dum, je
 +
| vàkti-pádzi
 +
| Búdi, Péśti (Ráv-akti)
 +
|}

Kiel registrite je 20:18, 27. Jan 2006

El la eblecoj esprimi kazojn (afikso: sufikso - en la keĉua, ajmara; tjurkaj kaj finnougraj, metatezo - en araba, ablaŭto - en irlanda, akcentŝanĝo - en rusa, tonŝanĝo - en kelkaj afrikaj lingvoj, aŭ kombinoj - en slavaj kaj litova) la Kitaka elektis la afikson, nome sufikson kiel tipon de afikso.

Enhavo

normalaj

Pliaj kazoj ekzistas en Joźik- kaj Tivad-najbaraj dialektoj, Joźik- kaj Tivuk-najbaraj dialektoj kaj en la Tivada, Joźika, Tivuka kaj Dęgutia lingvoj.

La nombro de la kazoj en la Dzitaka kaj Dzitak-najbaraj dialektoj kontraŭe estas tre malalta. Nur 7 kazoj restis en suda dialekto kaj 10 en meza kaj norda dialektoj de la Dzitaka. La Dźiga havas la plej malmultajn kazojn, nome 2.

primaraj

num. nomo námi esp-o kitake etimo Mez. Mn. Pra.
1. nominativo nàmi-pádzi - - - J J J
2. genitivo becpádzi de -ni (<-na)(*) Man.: -ni J T4 N
3. posesivo hèmpo-pádzi de -de Ĉi.: -de, -di J J N
4. partitivo dèjlo-pádzi da -wak #1 (Mn.Kit./Dial./Soc.: -so) Keĉ.: waki #2 J T2 N
5. dativo giw-pádzi al -ge Kaz.: -ге [ge], Kor.: -e(ge) J T6 N
6. lativo gegàmi-pádzi al -ku #3 Pl./Slvk.: ku J T5 N
7. akuzativo kàjloso-pádzi -n -n Kaz.: -н [n], Mn.Gr.: -ν [n], Esp-o: -n J J J
8. ablativo skèto-pádzi de, el -ket #4 Kaz.: кетү [ketiw] J N N
9. lokativo pjàsi-pádzi ĉe, en, sur, … -saj #5 Ĉi.: zai J J N
10. -pi Keĉ.: -pi J N9 N
11. komitativo skèjo-pádzi kun -ga Est.: -ga T12 N N
12. instrumentalo èlo-pádzi per -pe Kaz.: -пен [-pen] T11 N N
13. agentivo rugèro-pádzi de -t (Var.: -ot, -at) #6 Rus.: от [ot] N N N
14. postpozitivo pàsaso-pádzi - -l Het.: -l <Gen.>, Etr.: -l <Gen. II> N N N
15. translativo samcuj-pádzi ol -ksi Fin.: -ksi N N N
16. benefaktivo svèo-pádzi por -vad (Var.: -var, -val; -vad¸) Tlng.: -vaD N N N
17. kaŭzalo kàwsu-pádzi pro -rajku Keĉ.: -rayku N N N
18. esivo èso-pádzi kiel -dźot #7 Jap.: jōtai #8 N N N

RIM: (*) La formo -na estas malnova kaj ekzistas nur en la nord-orientaj dialektoj. Krome ekzistas interaj formoj je -nä, -ne kaj -nė. La mar-verde markitaj finaĵoj servas kiel distingiloj por lokaj pre- kaj postpozicioj.

Historie

  1. En la Mezepoka Kitaka nur estis 10 kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 2, 3, 4, 5+6, 7, 9, 10, 8, 11+12. La sekundaraj ankoraŭ estis sociolektaj.
  2. En la Malnova Kitaka nur ekzistis ses kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 3, 2+4, 7, 5+6 kaj 9. Ĉiuj aliaj ankoraŭ ne ekzistis.
  3. La Prakitaka eĉ nur havis du kazojn, kiel Esperanto.

sekundaraj

RIM: Laŭ hungara modelo kaj parte finna modelo, sed pli regulaj. Pliaj tiaj kazoj estas sociolektaj.

pozicio dzájajko 
(Var.: dzéjko.)
komuna situo almovo demovo
Keĉ.: -pi Nen.: n'aa' Rus.: из [iz]
-dzájpo #1 -géjpo #1 -gámpo #1
eno éno -be- (Mn.Kit./Dial.: -bel-) #2 -bep (Var.: -bup, -belp, -berp) -ben (Var.: -bot, -belt, -bert/-bern) -bes (Var.: -bels, -bers)
supero úpreo -pe- (Dial.: -pä-) #3 -pep -pen (Var.: -pet, -pät/-pän) -pes
ĉeo béjo -ta- -tap -tan (Var.: -tat) -tas

sociolektaj

En la Malnova Kitaka nur ekzistis unu el ili, nome la lokativo 3 je -jm.

primaraj

num. nomo námi esp-o kitake
1. lokativo pjàsi-pádzi ĉe, sur, en, … -jm (Var.: -jme, -mjë (dial.))
2. destinativo wìtu-pádzi direkte al -ruk

sekundaraj

pozicio dzájajko 
(Var.: dzéjko.)
komuna situo almovo demovo
Keĉ.: -pi Nen.: n'aa' Rus.: из [iz]
-dzájpo #1 -géjpo #1 -gámpo #1
suro úpo -we- -wep -wen -wes
ĉirkaŭo sírkeo -bu- (Mn.Kit./Dial.: -bum-) -bup (Var.: -bump, -bųp) -bun (Var.: -bumt, -bunt) -bus (Var.: -bums, -buns, -bųs)
subo zémo -ni- -nip (Var.: -nisp, -nif) -nin (Var.: -nins) -nis
dekstro désno -ga- -gap -gan -gas
maldekstro śújo -djo- -djop -djon -djos
antaŭo píreo -pir- (#6) -pirp -pirn -pirs
malantaŭo anpíreo -hi- -hip -hin -his

RIM: La supraj kazoj aperas sociolekte ankaŭ en la lingvoj tivada, joĵika, tivuka kaj dęgutia, sed ne en la dźiga kaj dzitaka. Krome ili mankas en la dzitak-najbaraj dialektoj. Ili nur sporade aperas en la "mezaj" dialektoj de la Kitaka. (Do evitu ilin tie!)

Dialektaj kaj parenc-lingvaj kazoj

num. Kitake Esp-e Dialekte Esp-e Kitaka nomo Kie?
1. béri ekde -ber ekde àlku-pádzi Jóp-akti, Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti

(Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)
2. dóre laŭ -dor laŭ (loka) dòro-pádzi Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti

(Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)
3. na-gáma veni -gam ĝis gugàmo-pádzi Ráv-akti, Tójk-akti

(Jásk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)
4. túkuo fino -tuk ĝis (finfine) tùku-pádzi Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti
5. wújpi escepto -wujp krom wùjpi-pádzi Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti
6. kési mezo; centro -kes meze en kèsi-pádzi Svót-akti, Kvónt-akti
7. X X -kor dum, je vàkti-pádzi Búdi, Péśti (Ráv-akti)
Elŝutita el "http://www.kitakujo.de/w/index.php?title=Kazo"
Personaj iloj