Kazo
El Kitakujo
(→primaraj) |
(→sekundaraj) |
||
| Linio 265: | Linio 265: | ||
=== sekundaraj === | === sekundaraj === | ||
| + | {| border="1" | ||
| + | | rowspan="3" | pozicio | ||
| + | | rowspan="3" | [[dzájajko]] | ||
| + | (Var.: dzéjko.) | ||
| + | | rowspan="3" | komuna | ||
| + | | rowspan="3" | etimo | ||
| + | | situo | ||
| + | | almovo | ||
| + | | demovo | ||
| + | |- | ||
| + | | Keĉ.: -pi | ||
| + | | Nen.: n'aa' | ||
| + | | Rus.: из [iz] | ||
| + | |- | ||
| + | | -[[dzájpo]] #1 | ||
| + | | -[[géjpo]] #1 | ||
| + | | -[[gámpo]] #1 | ||
| + | |- | ||
| + | | suro | ||
| + | | [[up-|úpo]] | ||
| + | | -[[we]]- | ||
| + | | Jap.: ué-ni | ||
| + | | -[[we|wep]] | ||
| + | | -[[we|wen]] | ||
| + | | -[[we|wes]] | ||
| + | |- | ||
| + | | ĉirkaŭo | ||
| + | | [[sírke|sírkeo]] | ||
| + | | -[[bu]]- (Mn.Kit./Dial.: -bum-) | ||
| + | | Gt.: bi & Ger.: um (#3) | ||
| + | | -[[bu|bup]] (Var.: -bump, -bųp) | ||
| + | | -[[bu|bun]] (Var.: -bumt, -bunt) | ||
| + | | -[[bu|bus]] (Var.: -bums, -buns, -bųs) | ||
| + | |- | ||
| + | | subo | ||
| + | | [[zem|zémo]] | ||
| + | | -[[ni]]- | ||
| + | | Rus.: низ [niz] | ||
| + | | -[[ni (sekundara kazo)|nip]] (Var.: -nisp, -nif) | ||
| + | | -[[ni (sekundara kazo)|nin]] (Var.: -nins) | ||
| + | | -[[ni (sekundara kazo)|nis]] | ||
| + | |- | ||
| + | | dekstro | ||
| + | | [[désna|désno]] | ||
| + | | -[[ga]]- | ||
| + | | Vj.: gan 'Leber' (#4) | ||
| + | | -[[ga (sekundara kazo)|gap]] | ||
| + | | -[[ga (sekundara kazo)|gan]] | ||
| + | | -[[ga (sekundara kazo)|gas]] | ||
| + | |- | ||
| + | | maldekstro | ||
| + | | [[śúja|śújo]] | ||
| + | | -[[djo]]- | ||
| + | | Hung.: gyomor 'Magen' (#5) | ||
| + | | -[[djo|djop]] | ||
| + | | -[[djo|djon]] | ||
| + | | -[[djo|djos]] | ||
| + | |- | ||
| + | | antaŭo | ||
| + | | [[píre-|píreo]] | ||
| + | | -[[pir]]- (#6) | ||
| + | | Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran | ||
| + | | -[[pir|pirp]] | ||
| + | | -[[pir|pirn]] | ||
| + | | -[[pir|pirs]] | ||
| + | |- | ||
| + | | malantaŭo | ||
| + | | [[an-|an]][[píre-|píreo]] | ||
| + | | -[[hi]]- | ||
| + | | Ger.: hinter, Gt.: hindar | ||
| + | | -[[hi|hip]] | ||
| + | | -[[hi|hin]] | ||
| + | | -[[hi|his]] | ||
| + | |} | ||
Kiel registrite je 19:45, 27. Jan 2006
El la eblecoj esprimi kazojn (afikso: sufikso - en la keĉua, ajmara; tjurkaj kaj finnougraj, metatezo - en araba, ablaŭto - en irlanda, akcentŝanĝo - en rusa, tonŝanĝo - en kelkaj afrikaj lingvoj, aŭ kombinoj - en slavaj kaj litova) la Kitaka elektis la afikson, nome sufikson kiel tipon de afikso.
Enhavo |
normalaj
Pliaj kazoj ekzistas en Joźik- kaj Tivad-najbaraj dialektoj, Joźik- kaj Tivuk-najbaraj dialektoj kaj en la Tivada, Joźika, Tivuka kaj Dęgutia lingvoj.
La nombro de la kazoj en la Dzitaka kaj Dzitak-najbaraj dialektoj kontraŭe estas tre malalta. Nur 7 kazoj restis en suda dialekto kaj 10 en meza kaj norda dialektoj de la Dzitaka. La Dźiga havas la plej malmultajn kazojn, nome 2.
primaraj
| num. | nomo | námi | esp-o | kitake | etimo | Mez. | Mn. | Pra. |
| 1. | nominativo | nàmi-pádzi | - | - | - | J | J | J |
| 2. | genitivo | becpádzi | de | -ni (<-na)(*) | Man.: -ni | J | T4 | N |
| 3. | posesivo | hèmpo-pádzi | de | -de | Ĉi.: -de, -di | J | J | N |
| 4. | partitivo | dèjlo-pádzi | da | -wak #1 (Mn.Kit./Dial./Soc.: -so) | Keĉ.: waki #2 | J | T2 | N |
| 5. | dativo | giw-pádzi | al | -ge | Kaz.: -ге [ge], Kor.: -e(ge) | J | T6 | N |
| 6. | lativo | gegàmi-pádzi | al | -ku #3 | Pl./Slvk.: ku | J | T5 | N |
| 7. | akuzativo | kàjloso-pádzi | -n | -n | Kaz.: -н [n], Mn.Gr.: -ν [n], Esp-o: -n | J | J | J |
| 8. | ablativo | skèto-pádzi | de, el | -ket #4 | Kaz.: кетү [ketiw] | J | N | N |
| 9. | lokativo | pjàsi-pádzi | ĉe, en, sur, … | -saj #5 | Ĉi.: zai | J | J | N |
| 10. | -pi | Keĉ.: -pi | J | N9 | N | |||
| 11. | komitativo | skèjo-pádzi | kun | -ga | Est.: -ga | T12 | N | N |
| 12. | instrumentalo | èlo-pádzi | per | -pe | Kaz.: -пен [-pen] | T11 | N | N |
| 13. | agentivo | rugèro-pádzi | de | -t (Var.: -ot, -at) #6 | Rus.: от [ot] | N | N | N |
| 14. | postpozitivo | pàsaso-pádzi | - | -l | Het.: -l <Gen.>, Etr.: -l <Gen. II> | N | N | N |
| 15. | translativo | samcuj-pádzi | ol | -ksi | Fin.: -ksi | N | N | N |
| 16. | benefaktivo | svèo-pádzi | por | -vad (Var.: -var, -val; -vad¸) | Tlng.: -vaD | N | N | N |
| 17. | kaŭzalo | kàwsu-pádzi | pro | -rajku | Keĉ.: -rayku | N | N | N |
| 18. | esivo | èso-pádzi | kiel | -dźot #7 | Jap.: jōtai #8 | N | N | N |
RIM: (*) La formo -na estas malnova kaj ekzistas nur en la nord-orientaj dialektoj. Krome ekzistas interaj formoj je -nä, -ne kaj -nė. La mar-verde markitaj finaĵoj servas kiel distingiloj por lokaj pre- kaj postpozicioj.
Historie
- En la Mezepoka Kitaka nur estis 10 kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 2, 3, 4, 5+6, 7, 9, 10, 8, 11+12. La sekundaraj ankoraŭ estis sociolektaj.
- En la Malnova Kitaka nur ekzistis ses kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 3, 2+4, 7, 5+6 kaj 9. Ĉiuj aliaj ankoraŭ ne ekzistis.
- La Prakitaka eĉ nur havis du kazojn, kiel Esperanto.
sekundaraj
RIM: Laŭ hungara modelo kaj parte finna modelo, sed pli regulaj. Pliaj tiaj kazoj estas sociolektaj.
| pozicio | dzájajko
(Var.: dzéjko.) |
komuna | situo | almovo | demovo |
| Keĉ.: -pi | Nen.: n'aa' | Rus.: из [iz] | |||
| -dzájpo #1 | -géjpo #1 | -gámpo #1 | |||
| eno | éno | -be- (Mn.Kit./Dial.: -bel-) #2 | -bep (Var.: -bup, -belp, -berp) | -ben (Var.: -bot, -belt, -bert/-bern) | -bes (Var.: -bels, -bers) |
| supero | úpreo | -pe- (Dial.: -pä-) #3 | -pep | -pen (Var.: -pet, -pät/-pän) | -pes |
| ĉeo | béjo | -ta- | -tap | -tan (Var.: -tat) | -tas |
sociolektaj
En la Malnova Kitaka nur ekzistis unu el ili, nome la lokativo 3 je -jm.
primaraj
| num. | nomo | námi | esp-o | kitake |
| 1. | lokativo | pjàsi-pádzi | ĉe, sur, en, … | -jm (Var.: -jme, -mjë (dial.)) |
| 2. | destinativo | wìtu-pádzi | direkte al | -ruk |
sekundaraj
| pozicio | dzájajko
(Var.: dzéjko.) |
komuna | etimo | situo | almovo | demovo |
| Keĉ.: -pi | Nen.: n'aa' | Rus.: из [iz] | ||||
| -dzájpo #1 | -géjpo #1 | -gámpo #1 | ||||
| suro | úpo | -we- | Jap.: ué-ni | -wep | -wen | -wes |
| ĉirkaŭo | sírkeo | -bu- (Mn.Kit./Dial.: -bum-) | Gt.: bi & Ger.: um (#3) | -bup (Var.: -bump, -bųp) | -bun (Var.: -bumt, -bunt) | -bus (Var.: -bums, -buns, -bųs) |
| subo | zémo | -ni- | Rus.: низ [niz] | -nip (Var.: -nisp, -nif) | -nin (Var.: -nins) | -nis |
| dekstro | désno | -ga- | Vj.: gan 'Leber' (#4) | -gap | -gan | -gas |
| maldekstro | śújo | -djo- | Hung.: gyomor 'Magen' (#5) | -djop | -djon | -djos |
| antaŭo | píreo | -pir- (#6) | Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran | -pirp | -pirn | -pirs |
| malantaŭo | anpíreo | -hi- | Ger.: hinter, Gt.: hindar | -hip | -hin | -his |
