Kazo

El Kitakujo

Iri al: navigado, serĉi

El la eblecoj esprimi kazojn (afikso: sufikso - en la keĉua, ajmara; tjurkaj kaj finnougraj, metatezo - en araba, ablaŭto - en irlanda, akcentŝanĝo - en rusa, tonŝanĝo - en kelkaj afrikaj lingvoj, aŭ kombinoj - en slavaj kaj litova) la Kitaka elektis la afikson, nome sufikson kiel tipon de afikso.

Enhavo

normalaj

Pliaj kazoj ekzistas en Joźik- kaj Tivad-najbaraj dialektoj, Joźik- kaj Tivuk-najbaraj dialektoj kaj en la Tivada, Joźika, Tivuka kaj Dęgutia lingvoj.

La nombro de la kazoj en la Dzitaka kaj Dzitak-najbaraj dialektoj kontraŭe estas tre malalta. Nur 7 kazoj restis en suda dialekto kaj 10 en meza kaj norda dialektoj de la Dzitaka. La Dźiga havas la plej malmultajn kazojn, nome 2.

primaraj

num. nomo námi esp-o kitake Mez. Mn. Pra.
1. nominativo nàmi-pádzi - - J J J
2. genitivo becpádzi de -ni (<-na)(*) J T4 N
3. posesivo hèmpo-pádzi de -de J J N
4. partitivo dèjlo-pádzi da -wak #1 (Mn.Kit./Dial./Soc.: -so) J T2 N
5. dativo giw-pádzi al -ge J T6 N
6. lativo gegàmi-pádzi al -ku #2 J T5 N
7. akuzativo kàjloso-pádzi -n -n J J J
8. ablativo skèto-pádzi de, el -ket #3 J N N
9. lokativo pjàsi-pádzi ĉe, en, sur, … -saj #4 J J N
10. -pi J N9 N
11. komitativo skèjo-pádzi kun -ga T12 N N
12. instrumentalo èlo-pádzi per -pe T11 N N
13. agentivo rugèro-pádzi de -t #5 N N N
14. postpozitivo pàsaso-pádzi - -l N N N
15. translativo samcuj-pádzi ol -ksi N N N
16. benefaktivo svèo-pádzi por -vad (Var.: -var, -val; -vad¸) N N N
17. kaŭzalo kàwsu-pádzi pro -rajku N N N
18. esivo èso-pádzi kiel -dźot #6 N N N
  • #1: Ĝi ĝemelas kun wákjari "kelkaj"
  • #2:Ĝi etimologie identas kaj funkcie parte similas al la samsona prepozicio. Ĝi ankaŭ subtenatas de la Hindia postpozicio ko, ekz.: Ram ko "al Ramo" Krome la Bengala kazosufikso -ke subtenas ĝin, kvankam la funkcio estas dativa, ekz. kôla-ke "al banano"
  • #3: Ĝi ĝemelas kun na-skéta "foriri" kaj Mn.Kit.: -kéta. Regione estas -kel, el Kazaĥa: keliv "veni" Ĝi funkcie similas al Turka ablativo je -dan/-den.
  • #4: Ĝi ĝemelas kun na-dzája "troviĝi"
  • #5: Ĝi ĝemelas kun ot "de".
  • #6: Ĝi ĝemelas kun dźóti "stato; eco"


RIM: (*) La formo -na estas malnova kaj ekzistas nur en la nord-orientaj dialektoj. Krome ekzistas interaj formoj je -nä, -ne kaj -nė. La mar-verde markitaj finaĵoj servas kiel distingiloj por lokaj pre- kaj postpozicioj.

Historie

  1. En la Mezepoka Kitaka nur estis 10 kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 2, 3, 4, 5+6, 7, 9, 10, 8, 11+12. La sekundaraj ankoraŭ estis sociolektaj.
  2. En la Malnova Kitaka nur ekzistis ses kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 3, 2+4, 7, 5+6 kaj 9. Ĉiuj aliaj ankoraŭ ne ekzistis.
  3. La Prakitaka eĉ nur havis du kazojn, kiel Esperanto.

sekundaraj

RIM: Laŭ buruŝaska, hungara modeloj kaj parte finna modelo, sed pli regulaj. Pliaj tiaj kazoj estas sociolektaj.
pozicio dzájajko1 komuna situo almovo demovo
Keĉ.: -pi Nen.: n'aa' Rus.: из [iz]
-dzájpo #1 -géjpo #1 -gámpo #1
eno éno -be-2 #2 -bep3 -ben4 -bes5
supero úpreo -pe-6 #3 -pep -pen7 -pes
ĉeo béjo -ta- #4 -tap -tan8 -tas #5
  • 1Variaĵo: dzéjko.
  • 2Malnova Kitaka/Dialekto: -bel-.
  • 3Variaĵoj: -bup, -belp, -berp.
  • 4Variaĵoj: -bot, -belt, -bert/-bern.
  • 5Variaĵoj: -bels, -bers.
  • 6Dialekto: -pä-.
  • 7Variaĵoj: -pet, -pät/-pän.
  • 8Variaĵo: -tat.
  • #1: Jen la malantaŭa parto de la nomo por ĉi tiu kazo.
  • #2: Modelas la Hungara (-ben/-ban, -be/-ba, -ből/-ból el bél) kaj Buruŝaska (-ul-e (-ul-o), -ul-ar (-ar-ul-o), -ul-um)
  • #3: Modelas Finna (päällä, päälle, päältä), Estona (peal, peale, pealt), Hungara (fölött, fölé, felől) kaj Vepsa (-pää(i) [alativo]) lingvoj.
  • #4: Modelas Buruŝaska en Hunza-dialekto (-al-e, -al-ar, -al-um)
  • #5: Ĉi tiu kazo similas al la Finna ablativo je -lta/-ltä.

sociolektaj

En la Malnova Kitaka nur ekzistis unu el ili, nome la lokativo 3 je -jm.

primaraj

num. nomo námi esp-o kitake
1. lokativo pjàsi-pádzi ĉe, sur, en, … -jm (Var.: -jme, -mjë (dial.)) #1
2. destinativo wìtu-pádzi direkte al -ruk
  • #1: Atentu ke ĝi kaŭzas malregulaĵon ĉe substantivoj je "-i". -i > -e, ekz.: nóni > nónejm.

sekundaraj

pozicio dzájajko1 komuna situo almovo demovo
Keĉ.: -pi Nen.: n'aa' Rus.: из [iz]
-dzájpo #1 -géjpo #1 -gámpo #1
suro úpo -we- #2 -wep -wen -wes
ĉirkaŭo sírkeo -bu-2 -bup3 -bun4 -bus5
subo zémo -ni- -nip6 -nin7 -nis
dekstro désno -ga- -gap -gan -gas
maldekstro śújo -djo- -djop -djon -djos
antaŭo píreo -pir- (#3) -pirp -pirn -pirs
malantaŭo anpíreo -hi- -hip -hin -his
  • 1Variaĵo: dzéjko.
  • 2Malnova Kitaka/Dialekto: -bum-.
  • 3Variaĵoj: -bump, -bųp.
  • 4Variaĵoj: -bumt, -bunt.
  • 5Variaĵoj: -bums, -buns, -bųs.
  • 6Variaĵoj: -nisp, -nif.
  • 7Variaĵo: -nins.
  • #1: Jen la malantaŭa parto de la nomo por ĉi tiu kazo.
  • #2: Ĝi modelas laŭ Buruŝaska (-aṭ-e, -aṭ-ar, -aṭ-um).
  • #3: Ĉi tiuj finaĵoj ĝemelas kun pìre(-saj/-ku/-ket) kaj pírevo(-saj/-ku/-ket).


RIM: La supraj kazoj aperas sociolekte ankaŭ en la lingvoj tivada, joĵika, tivuka kaj dęgutia, sed ne en la dźiga kaj dzitaka. Krome ili mankas en la dzitak-najbaraj dialektoj. Ili nur sporade aperas en la "mezaj" dialektoj de la Kitaka. (Do evitu ilin tie!)

Dialektaj kaj parenc-lingvaj kazoj

num. Kitake Esp-e Dialekte Esp-e Kitaka nomo Kie?
1. béri ekde -ber ekde àlku-pádzi Jóp-akti, Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti

(Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)

2. dóre laŭ -dor laŭ (loka) dòro-pádzi Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti

(Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)

3. na-gáma veni -gam ĝis gugàmo-pádzi Ráv-akti, Tójk-akti

(Jásk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti)

4. túkuo fino -tuk ĝis (finfine) tùku-pádzi Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti
5. wújpi escepto -wujp krom wùjpi-pádzi Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti
6. kési mezo; centro -kes meze en kèsi-pádzi Svót-akti, Kvónt-akti
7. X X -kor dum, je vàkti-pádzi Búdi, Péśti (Ráv-akti)

Aliaj vikioj

Personaj iloj