Postpozicioj
El Kitakujo
(Malsamoj inter versioj)
(→Kvarebenaj laŭ Samojeda modelo / kek-ojtákari loŋ dźja-samojéda modélo) |
(→Senafiksaj / pagubándari) |
||
Linio 420: | Linio 420: | ||
== Tempaj / váktari == | == Tempaj / váktari == | ||
=== Senafiksaj / pagubándari === | === Senafiksaj / pagubándari === | ||
+ | {| {{Prettytable}} | ||
+ | | 1. | ||
+ | | {{literatura}} | béri | ||
+ | | rowspan="2" | ekde | ||
+ | | rowspan="2" | Turk.: beri | ||
+ | | ésetjol béri | ||
+ | | rowspan="2" | ekde estiĝo | ||
+ | |- | ||
+ | | 2. | ||
+ | | {{regiona}} | bẻri | ||
+ | | ésetjol bẻri | ||
+ | |- | ||
+ | | 3. | ||
+ | | otái | ||
+ | | ekde | ||
+ | | Hung.: ota | ||
+ | | pojsintjol otái | ||
+ | | ekde forigo | ||
+ | |} | ||
+ | === 'No'-aj / 'no'-ari === | ||
+ | {| {{Prettytable}} | ||
+ | | 1. | ||
+ | | píreno | ||
+ | | antaŭ | ||
+ | | Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran | ||
+ | | Kúmdik kek gódiril píreno mu labíretja. | ||
+ | | Antaŭ tridek kvar jaroj mi naskiĝis. | ||
+ | |} | ||
+ | == Aliaj / kítari == | ||
+ | {| {{Prettytable}} | ||
+ | | 1. | ||
+ | | dac | ||
+ | | malgraŭ | ||
+ | | Hung.: dac 'Trotz' | ||
+ | | témol dac | ||
+ | | malgraŭ tio | ||
+ | |- | ||
+ | | 2. | ||
+ | | éde | ||
+ | | per | ||
+ | | Hur.: edë 'body, thing', Ur.: edi 'thing' | ||
+ | | hámaril éde | ||
+ | | per martelo | ||
+ | |- | ||
+ | | 3. | ||
+ | | ólpe | ||
+ | | kun(e kun) | ||
+ | | [[Mi]] | ||
+ | | Paolol ólpe | ||
+ | | kun(e kun) Paŭlo | ||
+ | |} | ||
+ | Pliaj postpozicioj ekzistas en la [[dialekto|dialektoj]] kaj najbaraj lingvoj. |
Kiel registrite je 19:11, 25. Feb 2006
Antaŭ ili ĉiam devas aperi la postpozitivo. Dialektaj kaj parenc-lingvaj aperas sub Tivada lingvo aŭ tie.
RIM: Postpozicioj ekzistas en la finougraj, tjurkaj, dravidaj kaj aliaj lingvoj. Krome ili nur ordigeblas laŭ la Kitaka, ĉar ili mankas en Esperanto.
Enhavo |
Lokaj / pjásari
Laŭ finno-ugraj modeloj okazas ĉe kelkaj vortoj tri-forma skemo laŭ aldirekto, loko kaj dedirekto. Kelkaj dialektoj plilarĝigas la skemon al kvar formoj laŭ Neneca resp. Eneca modelo de postpozicioj.
'Vo'-aj / 'vo'-ari
RIM: de la rusa во [vo] "en" resp. Slvk.: vo (v) "en"
1. | ájsvo'(*) | malantaŭ | Ltv.: aiz | ||
2. | áltvo' (*) | sub | Turk.: alt; Fin.: alta, Est.: alt
(Par. Hung.: alatt, Fin.: alla, alle, Est.: all) |
Hídol áltvosaj réko tesúra. | Sub ponto fluas rivero. |
3. | anpírevo' (*) | malantaŭ | v-u ĉe pírevo' | Paj pérkil anpíre-vosaj testéja. | Li/ŝi staras malantaŭ muro. |
4. | ántarvo' (*) | inter | Ind.: antara | Búkuril ántarvosaj pláto sjelájga. | Inter libroj kuŝos folio. |
5. | béd-vo' (*) | ĉe, flanke de | Ur.: bedë (Lez.: p'ad, Krz.: bad-ow, Bd.: bodë) | Múal hewrúnil bedvósaj testéja peóso. | Flanke de mia amikino staras hundo. |
6. | béjvo' (*) | ĉe | Ger.: bei [baj](k-u Aktk.: b´ey 'LOC') | Légo-me-l béjvosaj túldi testéja. | Ĉe mia lito staras tablo. |
7. | énvo' (*) | en | = | Házul énvosaj telájga kívimo. | En domo kuŝas ŝtoneto. |
8. | pírevo' (*) | antaŭ | Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran | Házul pírevosaj áwto testéja. | Antaŭ domo staras aŭto. |
9. | prétvo' (*) | kontraŭ | Ltv.: pret | Líntu lalénta stínil prétvoku. | Birdo flugis kontraŭ muron. |
10. | úpvo' (*) | sur | Pld.: up, (op) | Légo-me-l úpvosaj túso telájga. | Sur mia lito kuŝas kuseno. |
11. | úprevo' (*)
(Var.: úparvo.) |
super | Sans./Pli.: upari, Bng.: upore
(Ger.: über, Lat.: super, Gr.: υπερ [iper < hüper]) |
Lésul úprevoket lént-maśino lalénta. | De super arbaro flugis flugmaŝino. |
RIM Ceteraj postpozicioj povas ekzisti en dialektoj aŭ sociolektoj.
RIM: (*) Ili estas diferencigataj per: -saj (loko), -ku (al-movo) kaj -ket (de-movo).
Sen-'vo'-aj / pa-'vo'-ari
1. | béde | flanke de, ĉe | Ur.: bedë 'on the part of, by' (Lez.: p'ad,
Krz.: bad-ow, Bd.: bodë) |
házul béde | ĉe domo |
2. | bóde | apud | Bd.: bodë (Lez.: p'ad, Krz.: bad-ow, Ur.: bedë) | légol bóde | apud lito |
3. | dje | al | Enc.: d'e3 | mjákol dje | al tendo |
4. | dóre #1 | laŭ | Jap.: -dôri | Gogáma śi-temel dórol dóre. | Iru laŭ ĉi tiu vojo. |
5. | kim | ekster | Ĥan.(S): kim #2 | Ému tla gerádil kim tezíva. | Li loĝas ekster la urbo. |
6. | kípe | ĝis | Ĉin.: kip 'erreichen' | kwétul kípe | ĝis hejmo |
7. | nja | al | Nen.: n'aa', nya- | mul nja | al mi |
8. | úke | tra | Keĉ.: uku 'Loch' + Mod. Fin.: läpi 'Loch,
Öffnung; hindurch; (Präp./Postp.) durch' |
stínil úke | tra muro |
9. | uldítle | apud | Ĉer.: u-li-di-tlv 'beside' | Gerádil uldítle sélo tedzája. | Apud urbo troviĝas vilaĝo. |
10. | vamp | en | /= vambipi | bélil vamp | en ventro |
11. | vúke | trans -n | Sva.: -vuka "transiri, kruci" | Gátul vúke paj lagéja. | Li iris trans la straton. |
- #1: Var.: dóri.
- #2: Par. Ĥan.(S): kæm@m 'out, outdoors, outside', Ĥan.: küm 'out; the exterior part', köm@n 'out, outdoors, outside', Hung.: ki (<kywe) 'out', kinn 'outside', kivül 'from without', Mans.: kün, kwän@; (N) kon '(being) out'
Kvarebenaj laŭ Samojeda modelo / kek-ojtákari loŋ dźja-samojéda modélo
1. | ír'e | sub -n | Enc.: ir' | púmul íre'e | sub arbon |
2. | írone | sub | Enc.: irone | púmul írone | sub arbo |
3. | írodo | de sub | Enc.: irodo | púmul írodo | de sub arbo |
4. | íro'on | tra sub | Enc.: iroon, iro'one | púmul íro'on | tra sub arbo |
5. | jóde'e | meze al/en -n | Enc.: jode' | lésul jóde'e | meze en la arbaron |
6. | jódene | meze en | Enc.: jodene | lésul jódene | meze en arbaro |
7. | jódero | meze el | Enc.: jodero | lésul jódero | meze el arbaro |
8. | jóde'on | meze tra | Enc.: jode'one | lésul jóde'on | meze tra arbaro |
9. | mjé'e | en -n | Enc.: m´i´ | házul mjé'e | en domon |
10. | mjéne | en | Enc.: m´in, m´en, m´ine | házul mjéne | en domo |
11. | mjédo | de en, el | Enc.: m´ido | házul mjédo | de en domo |
12. | mjé(')on | tra en, tra | Enc.: meon, m´ion | házul mjé(')on | tra en domo |
13. | nô'e | ĉe -n | Enc.: nô'e (no'e, no) | ||
14. | nône | ĉe | Enc.: nône (none) | ||
15. | nôro | de ĉe | Enc.: nôro (noro) | ||
16. | nô'on | laŭ ĉe | Enc.: nô'one (no'one) | ||
17. | fuó'e | malantaŭ -n | Enc.: fuo' | gerádil fuó'e | malantaŭ urbon |
18. | fuóne | malantaŭ | Enc.: fuone | gerádil fuóne | malantaŭ urbo |
19. | fuóro | de malantaŭ | Enc.: fuoro | gerádil fuóro | de malantaŭ urbo |
20. | fuó'on | laŭ malantaŭ | Enc.: fuo'one | gerádil fuó'on | laŭ malantaŭ urbo |
21. | súse'e | en -n | Enc.: suse' | mjákol súse'e | en tendon |
22. | súsene | en | Enc.: susene | mjákol súsene | en tendo |
23. | súsero | de en, el | Enc.: susero (susedo) | mjákol súsero | de en, el tendo |
24. | súse'on | tra en | Enc.: suse'one | mjákol súse'on | tra en tendo |
25. | tjúbo'e | ĝis | Enc.: t'ubo´ | ||
26. | tjúbone | ĝis en | Enc.: t'ubone | ||
27. | tjúboro | de ĉe | Enc.: t'uboro (-do) | ||
28. | tjúbo'on | laŭ(longe de) | Enc.: t'ubo'one | derógil tjúbo'on | laŭ vojo |
Kaza bazo
Kitaka finaĵo | kazo kitake | kazo pra-lingve | etimo #1 | parenco #2 | Urala #3 |
---|---|---|---|---|---|
-'e | lativo | dativo | Enc.: -' | Nen.: -h | |
-ne | lokativo | lokativo | Enc.: -ne | Nen.: -na | *-na |
-do, -ro | ablativo | ablativo | Enc.: -do, -ro | Nen.: -tø, -d° | *-ta, -da |
-'on | prolativo | prolativo aŭ prosekutivo | Enc.: -'on, 'one | Nen.: -mna |
- #1: El la libro 'Jenissej-Samojedisches (Enzisches) Wörterverzeichnis'.
- #2: El la reta dosiero 'sketch.html', paĝo 19
- #3: El la libro 'The Nostratic Macrofamily', paĝo 173,
Tempaj / váktari
Senafiksaj / pagubándari
1. | béri | ekde | Turk.: beri | ésetjol béri | ekde estiĝo |
2. | bẻri | ésetjol bẻri | |||
3. | otái | ekde | Hung.: ota | pojsintjol otái | ekde forigo |
'No'-aj / 'no'-ari
1. | píreno | antaŭ | Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran | Kúmdik kek gódiril píreno mu labíretja. | Antaŭ tridek kvar jaroj mi naskiĝis. |
Aliaj / kítari
1. | dac | malgraŭ | Hung.: dac 'Trotz' | témol dac | malgraŭ tio |
2. | éde | per | Hur.: edë 'body, thing', Ur.: edi 'thing' | hámaril éde | per martelo |
3. | ólpe | kun(e kun) | Mi | Paolol ólpe | kun(e kun) Paŭlo |
Pliaj postpozicioj ekzistas en la dialektoj kaj najbaraj lingvoj.