Kazo
El Kitakujo
(→primaraj: mi aldonis ligojn kaj elmetis la etimojn) |
E (→sekundaraj: ŝablono) |
||
(22 mezaj versioj ne montrata.) | |||
Linio 1: | Linio 1: | ||
- | El la eblecoj esprimi kazojn (afikso: sufikso - en la keĉua, ajmara; tjurkaj kaj finnougraj, metatezo - en araba, ablaŭto - en irlanda, akcentŝanĝo - en rusa, tonŝanĝo - en kelkaj afrikaj lingvoj, aŭ kombinoj - en slavaj kaj litova) la Kitaka elektis la afikson, nome sufikson kiel tipon de afikso. | + | El la eblecoj esprimi kazojn (afikso: sufikso - en la keĉua, ajmara; tjurkaj kaj finnougraj, metatezo - en araba, ablaŭto - en irlanda, akcentŝanĝo - en rusa, tonŝanĝo - en kelkaj afrikaj lingvoj, aŭ kombinoj - en slavaj kaj litova) la [[Kitaka]] elektis la afikson, nome sufikson kiel tipon de afikso. |
== normalaj == | == normalaj == | ||
- | Pliaj kazoj ekzistas en Joźik- kaj Tivad-najbaraj dialektoj, Joźik- kaj Tivuk-najbaraj dialektoj kaj en la Tivada, Joźika, Tivuka kaj Dęgutia lingvoj. | + | Pliaj kazoj ekzistas en Joźik- kaj Tivad-najbaraj dialektoj, Joźik- kaj Tivuk-najbaraj dialektoj kaj en la [[Tivada]], [[Joźika]], [[Tivuka]] kaj Dęgutia lingvoj. |
- | La nombro de la kazoj en la Dzitaka kaj Dzitak-najbaraj dialektoj kontraŭe estas tre malalta. Nur 7 kazoj restis en suda dialekto kaj 10 en meza kaj norda dialektoj de la Dzitaka. La Dźiga havas la plej malmultajn kazojn, nome 2. | + | La nombro de la kazoj en la [[Dzitaka]] kaj Dzitak-najbaraj dialektoj kontraŭe estas tre malalta. Nur 7 kazoj restis en suda dialekto kaj 10 en meza kaj norda dialektoj de la Dzitaka. La [[Dźiga]] havas la plej malmultajn kazojn, nome 2. |
=== primaraj === | === primaraj === | ||
- | {| | + | {| class="prettytable" |
! num. | ! num. | ||
! nomo | ! nomo | ||
Linio 22: | Linio 22: | ||
| - | | - | ||
| - | | - | ||
- | | {{ | + | | {{jes2}} | J |
- | | {{ | + | | {{jes2}} | J |
- | | {{ | + | | {{jes2}} | J |
|- | |- | ||
| 2. | | 2. | ||
Linio 31: | Linio 31: | ||
| de | | de | ||
| -[[ni]] (<-na)(*) | | -[[ni]] (<-na)(*) | ||
- | | {{ | + | | {{jes2}} | J |
- | | {{ | + | | {{parte2}} | T4 |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
|- | |- | ||
| 3. | | 3. | ||
Linio 40: | Linio 40: | ||
| de | | de | ||
| -[[de]] | | -[[de]] | ||
- | | {{ | + | | {{jes2}} | J |
- | | {{ | + | | {{jes2}} | J |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
|- | |- | ||
| 4. | | 4. | ||
Linio 48: | Linio 48: | ||
| dèjlo-pádzi | | dèjlo-pádzi | ||
| da | | da | ||
- | | -[[wak]] #1 (Mn.Kit./Dial./Soc.: -[[so (finaĵo)|so]]) | + | | -[[wak]] #1 (Mn.Kit./Dial./Soc.: -[[so (finaĵo)|so]]) |
- | | {{ | + | | {{jes2}} | J |
- | | {{ | + | | {{parte2}} | T2 |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
|- | |- | ||
| 5. | | 5. | ||
Linio 58: | Linio 58: | ||
| al | | al | ||
| -[[ge]] | | -[[ge]] | ||
- | | {{ | + | | {{jes2}} | J |
- | | {{ | + | | {{parte2}} | T6 |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
|- | |- | ||
| 6. | | 6. | ||
Linio 66: | Linio 66: | ||
| gegàmi-pádzi | | gegàmi-pádzi | ||
| al | | al | ||
- | | {{verda}} | -[[ku]] # | + | | {{verda}} | -[[ku]] #2 |
- | | {{ | + | | {{jes2}} | J |
- | | {{ | + | | {{parte2}} | T5 |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
|- | |- | ||
| 7. | | 7. | ||
Linio 76: | Linio 76: | ||
| -n | | -n | ||
| -[[n]] | | -[[n]] | ||
- | | {{ | + | | {{jes2}} | J |
- | | {{ | + | | {{jes2}} | J |
- | | {{ | + | | {{jes2}} | J |
|- | |- | ||
| 8. | | 8. | ||
Linio 84: | Linio 84: | ||
| skèto-pádzi | | skèto-pádzi | ||
| de, el | | de, el | ||
- | | {{verda}} | -[[ket]] # | + | | {{verda}} | -[[ket]] #3 |
- | | {{ | + | | {{jes2}} | J |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
|- | |- | ||
| 9. | | 9. | ||
Linio 93: | Linio 93: | ||
| rowspan="2" | pjàsi-pádzi | | rowspan="2" | pjàsi-pádzi | ||
| rowspan="2" | ĉe, en, sur, … | | rowspan="2" | ĉe, en, sur, … | ||
- | | {{verda}} | -[[saj]] # | + | | {{verda}} | -[[saj]] #4 |
- | | {{ | + | | {{jes2}} | J |
- | | {{ | + | | {{jes2}} | J |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
|- | |- | ||
| 10. | | 10. | ||
| -[[pi]] | | -[[pi]] | ||
- | | {{ | + | | {{jes2}} | J |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N9 |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
|- | |- | ||
| 11. | | 11. | ||
Linio 109: | Linio 109: | ||
| kun | | kun | ||
| -[[ga]] | | -[[ga]] | ||
- | | {{ | + | | {{parte2}} | T12 |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
|- | |- | ||
| 12. | | 12. | ||
Linio 118: | Linio 118: | ||
| per | | per | ||
| -[[pe]] | | -[[pe]] | ||
- | | {{ | + | | {{parte2}} | T11 |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
|- | |- | ||
| 13. | | 13. | ||
| agentivo | | agentivo | ||
| rugèro-pádzi | | rugèro-pádzi | ||
- | | de | + | | de |
- | | | + | | -[[t]] #5 |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
|- | |- | ||
| 14. | | 14. | ||
Linio 136: | Linio 136: | ||
| - | | - | ||
| -[[l]] | | -[[l]] | ||
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
|- | |- | ||
| 15. | | 15. | ||
Linio 145: | Linio 145: | ||
| ol | | ol | ||
| -[[ksi]] | | -[[ksi]] | ||
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
|- | |- | ||
| 16. | | 16. | ||
Linio 153: | Linio 153: | ||
| svèo-pádzi | | svèo-pádzi | ||
| por | | por | ||
- | | -[[ | + | | -[[mut]] #6 |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
|- | |- | ||
| 17. | | 17. | ||
Linio 163: | Linio 163: | ||
| pro | | pro | ||
| -[[rajku]] | | -[[rajku]] | ||
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
|- | |- | ||
| 18. | | 18. | ||
Linio 171: | Linio 171: | ||
| èso-pádzi | | èso-pádzi | ||
| kiel | | kiel | ||
- | | -[[dźot]] #7 | + | | -[[dźot]] #7 |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
- | | {{ | + | | {{ne2}} | N |
|} | |} | ||
+ | {{Komento | ||
+ | |teksto1=#1: Ĝi ĝemelas kun [[wákjari]] "kelkaj" | ||
+ | |teksto2=#2:Ĝi etimologie identas kaj funkcie parte similas al la samsona prepozicio. Ĝi ankaŭ subtenatas de la Hindia postpozicio '''ko''', ekz.: Ram '''ko''' "al Ramo" Krome la Bengala kazosufikso -'''ke''' subtenas ĝin, kvankam la funkcio estas dativa, ekz. kôla-'''ke''' "al banano" | ||
+ | |teksto3=#3: Ĝi ĝemelas kun [[na-]][[skéta]] "foriri" kaj Mn.Kit.: -kéta. Regione estas -kel, el Kazaĥa: keliv "veni" Ĝi funkcie similas al Turka ablativo je -dan/-den. | ||
+ | |teksto4=#4: Ĝi ĝemelas kun [[na-]][[dzája]] "troviĝi" | ||
+ | |teksto5=#5: Ĝi ĝemelas kun [[ot]] "de". | ||
+ | |teksto6=#6: Ĝi ne uzeblas kiel alativo kaj ne ŝanĝiĝas en alia nombro, diference al la etimo. Malnovaj finaĵoj estas: -'''vad''' (Var.: -'''var''', -'''val'''; -'''vad'''¸) | ||
+ | |teksto7=#7: Ĝi ĝemelas kun [[dźóti]] "stato; eco" | ||
+ | }} | ||
+ | <br /> | ||
{{Rimarko| | {{Rimarko| | ||
teksto=RIM: (*) La formo -na estas malnova kaj ekzistas nur en la nord-orientaj dialektoj. Krome ekzistas interaj formoj je -nä, -ne kaj -nė. La mar-verde markitaj finaĵoj servas kiel distingiloj por lokaj pre- kaj postpozicioj.}} | teksto=RIM: (*) La formo -na estas malnova kaj ekzistas nur en la nord-orientaj dialektoj. Krome ekzistas interaj formoj je -nä, -ne kaj -nė. La mar-verde markitaj finaĵoj servas kiel distingiloj por lokaj pre- kaj postpozicioj.}} | ||
Linio 184: | Linio 194: | ||
=== sekundaraj === | === sekundaraj === | ||
- | {{Rimarko | + | {{Rimarko |
- | teksto=RIM: Laŭ hungara | + | |teksto=RIM: Laŭ buruŝaska, hungara modeloj kaj parte finna modelo, sed pli regulaj. Pliaj tiaj kazoj estas sociolektaj.}} |
- | {| | + | {| class="prettytable" |
! rowspan="3" | pozicio | ! rowspan="3" | pozicio | ||
- | ! rowspan="3" | [[dzájajko]] | + | ! rowspan="3" | [[dzájajko]]<sup>1</sup> |
- | + | ||
! rowspan="3" | komuna | ! rowspan="3" | komuna | ||
! situo | ! situo | ||
Linio 204: | Linio 213: | ||
|- | |- | ||
| eno | | eno | ||
- | | [[en | + | | [[en|éno]] |
- | | -[[be]]- | + | | -[[be]]-<sup>2</sup> #2 |
- | | -[[be|bep]] | + | | -[[be|bep]]<sup>3</sup> |
- | | -[[be|ben]] | + | | -[[be|ben]]<sup>4</sup> |
- | | -[[be|bes]] | + | | -[[be|bes]]<sup>5</sup> |
|- | |- | ||
| supero | | supero | ||
- | | [[úpre | + | | [[úpre|úpreo]] |
- | | -[[pe]]- | + | | -[[pe (sekundara kazo)|pe]]-<sup>6</sup> #3 |
- | | -[[pe|pep]] | + | | -[[pe (sekundara kazo)|pep]] |
- | | -[[pe|pen]] | + | | -[[pe (sekundara kazo)|pen]]<sup>7</sup> |
- | | -[[pe|pes]] | + | | -[[pe (sekundara kazo)|pes]] |
|- | |- | ||
| ĉeo | | ĉeo | ||
- | | [[bej | + | | [[bej|béjo]] |
- | | -[[ta]]- | + | | -[[ta]]- #4 |
| -[[ta|tap]] | | -[[ta|tap]] | ||
- | | -[[ta|tan]] | + | | -[[ta|tan]]<sup>8</sup> |
- | | -[[ta|tas]] | + | | -[[ta|tas]] #5 |
|} | |} | ||
+ | *<sup>1</sup>Variaĵo: dzéjko. | ||
+ | *<sup>2</sup>Malnova Kitaka/Dialekto: -bel-. | ||
+ | *<sup>3</sup>Variaĵoj: -bup, -belp, -berp. | ||
+ | *<sup>4</sup>Variaĵoj: -bot, -belt, -bert/-bern. | ||
+ | *<sup>5</sup>Variaĵoj: -bels, -bers. | ||
+ | *<sup>6</sup>Dialekto: -pä-. | ||
+ | *<sup>7</sup>Variaĵoj: -pet, -pät/-pän. | ||
+ | *<sup>8</sup>Variaĵo: -tat. | ||
+ | {{Komento | ||
+ | |teksto1=#1: Jen la malantaŭa parto de la nomo por ĉi tiu kazo. | ||
+ | |teksto2=#2: Modelas la Hungara (-ben/-ban, -be/-ba, -ből/-ból el bél) kaj Buruŝaska (-ul-e (-ul-o), -ul-ar (-ar-ul-o), -ul-um) | ||
+ | |teksto3=#3: Modelas Finna (päällä, päälle, päältä), Estona (peal, peale, pealt), Hungara (fölött, fölé, felől) kaj Vepsa (-pää(i) [alativo]) lingvoj. | ||
+ | | | ||
+ | teksto4=#4: Modelas Buruŝaska en Hunza-dialekto (-al-e, -al-ar, -al-um) | ||
+ | |teksto5=#5: Ĉi tiu kazo similas al la Finna ablativo je -lta/-ltä. | ||
+ | }} | ||
== sociolektaj == | == sociolektaj == | ||
En la [[Malnova Kitaka]] nur ekzistis unu el ili, nome la lokativo 3 je -jm. | En la [[Malnova Kitaka]] nur ekzistis unu el ili, nome la lokativo 3 je -jm. | ||
=== primaraj === | === primaraj === | ||
- | {| | + | {| class="prettytable" |
! num. | ! num. | ||
! nomo | ! nomo | ||
Linio 236: | Linio 261: | ||
|- | |- | ||
| 1. | | 1. | ||
- | | | + | | kontrativo |
- | | | + | | prèti-pádzi |
- | | | + | | kontraŭ |
- | | | + | | -karśi<sup>1</sup> #1 |
|- | |- | ||
| 2. | | 2. | ||
Linio 247: | Linio 272: | ||
| -[[ruk]] | | -[[ruk]] | ||
|} | |} | ||
+ | *<sup>1</sup>Variaĵo: -karśe (dial.) | ||
+ | {{Komento | ||
+ | |teksto1=#1: Sinonimas al '''pret''', kiu estas prepozicio. | ||
+ | |teksto2=#2: Similan funkcion havas la mongola postpozicio ruu, rüü (luu, lüü) | ||
+ | }}. | ||
+ | {{Rimarko | ||
+ | |teksto=RIM: La tria lokativo je '''-jm''' malnoviĝis kaj tial ne plu listiĝas supre. Krome ĝi kaŭzas malregulaĵon ĉe substantivoj je -i, tiel ke la fina i ŝanĝiĝas al e. Ekz. '''vési''' "akvo" fariĝas '''vésejm''' "en, ĉe, sur akvo" kaj '''nóni''' "avino" fariĝas '''nónejm''' "ĉe avino". | ||
+ | }} | ||
=== sekundaraj === | === sekundaraj === | ||
- | {| | + | {| class="prettytable" |
! rowspan="3" | pozicio | ! rowspan="3" | pozicio | ||
- | ! rowspan="3" | [[dzájajko]] | + | ! rowspan="3" | [[dzájajko]]<sup>1</sup> |
- | + | ||
! rowspan="3" | komuna | ! rowspan="3" | komuna | ||
! situo | ! situo | ||
Linio 267: | Linio 299: | ||
|- | |- | ||
| suro | | suro | ||
- | | [[up | + | | [[up|úpo]] |
- | | -[[we]]- | + | | -[[we]]- #2 |
| -[[we|wep]] | | -[[we|wep]] | ||
| -[[we|wen]] | | -[[we|wen]] | ||
Linio 275: | Linio 307: | ||
| ĉirkaŭo | | ĉirkaŭo | ||
| [[sírke|sírkeo]] | | [[sírke|sírkeo]] | ||
- | | -[[bu]]- | + | | -[[bu]]-<sup>2</sup> |
- | | -[[bu|bup]] | + | | -[[bu|bup]]<sup>3</sup> |
- | | -[[bu|bun]] | + | | -[[bu|bun]]<sup>4</sup> |
- | | -[[bu|bus]] | + | | -[[bu|bus]]<sup>5</sup> |
|- | |- | ||
| subo | | subo | ||
| [[zem|zémo]] | | [[zem|zémo]] | ||
| -[[ni (sekundara kazo)|ni]]- | | -[[ni (sekundara kazo)|ni]]- | ||
- | | -[[ni (sekundara kazo)|nip]] | + | | -[[ni (sekundara kazo)|nip]]<sup>6</sup> |
- | | -[[ni (sekundara kazo)|nin]] | + | | -[[ni (sekundara kazo)|nin]]<sup>7</sup> |
| -[[ni (sekundara kazo)|nis]] | | -[[ni (sekundara kazo)|nis]] | ||
|- | |- | ||
Linio 302: | Linio 334: | ||
|- | |- | ||
| antaŭo | | antaŭo | ||
- | | [[ | + | | [[pire|píreo]] |
- | | -[[pir]]- (# | + | | -[[pir]]- (#3) |
| -[[pir|pirp]] | | -[[pir|pirp]] | ||
| -[[pir|pirn]] | | -[[pir|pirn]] | ||
Linio 309: | Linio 341: | ||
|- | |- | ||
| malantaŭo | | malantaŭo | ||
- | | [[an-|an]][[ | + | | [[an-|an]][[pire|píreo]] |
| -[[hi]]- | | -[[hi]]- | ||
| -[[hi|hip]] | | -[[hi|hip]] | ||
Linio 315: | Linio 347: | ||
| -[[hi|his]] | | -[[hi|his]] | ||
|} | |} | ||
- | {{ | + | *<sup>1</sup>Variaĵo: dzéjko. |
- | teksto=RIM: La supraj kazoj aperas sociolekte ankaŭ en la lingvoj [[tivada lingvo|tivada]], [[joĵika lingvo|joĵika]], [[tivuka lingvo|tivuka]] kaj [[dengutia lingvo|dęgutia]], sed ne en la [[ĝiga lingvo|dźiga]] kaj [[dzitaka lingvo|dzitaka]]. Krome ili mankas en la [[dzitak-najbaraj dialektoj]]. Ili nur sporade aperas en la "mezaj" dialektoj de la Kitaka. (Do evitu ilin tie!)}} | + | *<sup>2</sup>Malnova Kitaka/Dialekto: -bum-. |
+ | *<sup>3</sup>Variaĵoj: -bump, -bųp. | ||
+ | *<sup>4</sup>Variaĵoj: -bumt, -bunt. | ||
+ | *<sup>5</sup>Variaĵoj: -bums, -buns, -bųs. | ||
+ | *<sup>6</sup>Variaĵoj: -nisp, -nif. | ||
+ | *<sup>7</sup>Variaĵo: -nins. | ||
+ | {{Komento | ||
+ | |teksto1=#1: Jen la malantaŭa parto de la nomo por ĉi tiu kazo. | ||
+ | |teksto2=#2: Ĝi modelas laŭ Buruŝaska (-aṭ-e, -aṭ-ar, -aṭ-um). | ||
+ | |teksto3=#3: Ĉi tiuj finaĵoj ĝemelas kun pìre(-saj/-ku/-ket) kaj pírevo(-saj/-ku/-ket). | ||
+ | }} | ||
+ | <br /> | ||
+ | {{Rimarko | ||
+ | |teksto=RIM: La supraj kazoj aperas sociolekte ankaŭ en la lingvoj [[tivada lingvo|tivada]], [[joĵika lingvo|joĵika]], [[tivuka lingvo|tivuka]] kaj [[dengutia lingvo|dęgutia]], sed ne en la [[ĝiga lingvo|dźiga]] kaj [[dzitaka lingvo|dzitaka]]. Krome ili mankas en la [[dzitak-najbaraj dialektoj]]. Ili nur sporade aperas en la "mezaj" dialektoj de la Kitaka. (Do evitu ilin tie!) | ||
+ | }} | ||
== Dialektaj kaj parenc-lingvaj kazoj == | == Dialektaj kaj parenc-lingvaj kazoj == | ||
- | {| | + | {| class="prettytable" |
! num. | ! num. | ||
! Kitake | ! Kitake | ||
Linio 387: | Linio 433: | ||
| Búdi, Péśti (Ráv-akti) | | Búdi, Péśti (Ráv-akti) | ||
|} | |} | ||
+ | |||
+ | ==Aliaj vikioj== | ||
+ | *[[wikipedia:eo:Kazo|En la esperanta Vikipedio]] |
Nuna versio ekde 22:10, 13. Jan 2012
El la eblecoj esprimi kazojn (afikso: sufikso - en la keĉua, ajmara; tjurkaj kaj finnougraj, metatezo - en araba, ablaŭto - en irlanda, akcentŝanĝo - en rusa, tonŝanĝo - en kelkaj afrikaj lingvoj, aŭ kombinoj - en slavaj kaj litova) la Kitaka elektis la afikson, nome sufikson kiel tipon de afikso.
Enhavo |
normalaj
Pliaj kazoj ekzistas en Joźik- kaj Tivad-najbaraj dialektoj, Joźik- kaj Tivuk-najbaraj dialektoj kaj en la Tivada, Joźika, Tivuka kaj Dęgutia lingvoj.
La nombro de la kazoj en la Dzitaka kaj Dzitak-najbaraj dialektoj kontraŭe estas tre malalta. Nur 7 kazoj restis en suda dialekto kaj 10 en meza kaj norda dialektoj de la Dzitaka. La Dźiga havas la plej malmultajn kazojn, nome 2.
primaraj
num. | nomo | námi | esp-o | kitake | Mez. | Mn. | Pra. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1. | nominativo | nàmi-pádzi | - | - | J | J | J |
2. | genitivo | becpádzi | de | -ni (<-na)(*) | J | T4 | N |
3. | posesivo | hèmpo-pádzi | de | -de | J | J | N |
4. | partitivo | dèjlo-pádzi | da | -wak #1 (Mn.Kit./Dial./Soc.: -so) | J | T2 | N |
5. | dativo | giw-pádzi | al | -ge | J | T6 | N |
6. | lativo | gegàmi-pádzi | al | -ku #2 | J | T5 | N |
7. | akuzativo | kàjloso-pádzi | -n | -n | J | J | J |
8. | ablativo | skèto-pádzi | de, el | -ket #3 | J | N | N |
9. | lokativo | pjàsi-pádzi | ĉe, en, sur, … | -saj #4 | J | J | N |
10. | -pi | J | N9 | N | |||
11. | komitativo | skèjo-pádzi | kun | -ga | T12 | N | N |
12. | instrumentalo | èlo-pádzi | per | -pe | T11 | N | N |
13. | agentivo | rugèro-pádzi | de | -t #5 | N | N | N |
14. | postpozitivo | pàsaso-pádzi | - | -l | N | N | N |
15. | translativo | samcuj-pádzi | ol | -ksi | N | N | N |
16. | benefaktivo | svèo-pádzi | por | -mut #6 | N | N | N |
17. | kaŭzalo | kàwsu-pádzi | pro | -rajku | N | N | N |
18. | esivo | èso-pádzi | kiel | -dźot #7 | N | N | N |
- #1: Ĝi ĝemelas kun wákjari "kelkaj"
- #2:Ĝi etimologie identas kaj funkcie parte similas al la samsona prepozicio. Ĝi ankaŭ subtenatas de la Hindia postpozicio ko, ekz.: Ram ko "al Ramo" Krome la Bengala kazosufikso -ke subtenas ĝin, kvankam la funkcio estas dativa, ekz. kôla-ke "al banano"
- #3: Ĝi ĝemelas kun na-skéta "foriri" kaj Mn.Kit.: -kéta. Regione estas -kel, el Kazaĥa: keliv "veni" Ĝi funkcie similas al Turka ablativo je -dan/-den.
- #4: Ĝi ĝemelas kun na-dzája "troviĝi"
- #5: Ĝi ĝemelas kun ot "de".
- #6: Ĝi ne uzeblas kiel alativo kaj ne ŝanĝiĝas en alia nombro, diference al la etimo. Malnovaj finaĵoj estas: -vad (Var.: -var, -val; -vad¸)
- #7: Ĝi ĝemelas kun dźóti "stato; eco"
Historie
- En la Mezepoka Kitaka nur estis 10 kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 2, 3, 4, 5+6, 7, 9, 10, 8, 11+12. La sekundaraj ankoraŭ estis sociolektaj.
- En la Malnova Kitaka nur ekzistis ses kazoj, nome tiuj kun la numeroj 1, 3, 2+4, 7, 5+6 kaj 9. Ĉiuj aliaj ankoraŭ ne ekzistis.
- La Prakitaka eĉ nur havis du kazojn, kiel Esperanto.
sekundaraj
pozicio | dzájajko1 | komuna | situo | almovo | demovo |
---|---|---|---|---|---|
Keĉ.: -pi | Nen.: n'aa' | Rus.: из [iz] | |||
-dzájpo #1 | -géjpo #1 | -gámpo #1 | |||
eno | éno | -be-2 #2 | -bep3 | -ben4 | -bes5 |
supero | úpreo | -pe-6 #3 | -pep | -pen7 | -pes |
ĉeo | béjo | -ta- #4 | -tap | -tan8 | -tas #5 |
- 1Variaĵo: dzéjko.
- 2Malnova Kitaka/Dialekto: -bel-.
- 3Variaĵoj: -bup, -belp, -berp.
- 4Variaĵoj: -bot, -belt, -bert/-bern.
- 5Variaĵoj: -bels, -bers.
- 6Dialekto: -pä-.
- 7Variaĵoj: -pet, -pät/-pän.
- 8Variaĵo: -tat.
- #1: Jen la malantaŭa parto de la nomo por ĉi tiu kazo.
- #2: Modelas la Hungara (-ben/-ban, -be/-ba, -ből/-ból el bél) kaj Buruŝaska (-ul-e (-ul-o), -ul-ar (-ar-ul-o), -ul-um)
- #3: Modelas Finna (päällä, päälle, päältä), Estona (peal, peale, pealt), Hungara (fölött, fölé, felől) kaj Vepsa (-pää(i) [alativo]) lingvoj.
- #4: Modelas Buruŝaska en Hunza-dialekto (-al-e, -al-ar, -al-um)
- #5: Ĉi tiu kazo similas al la Finna ablativo je -lta/-ltä.
sociolektaj
En la Malnova Kitaka nur ekzistis unu el ili, nome la lokativo 3 je -jm.
primaraj
num. | nomo | námi | esp-o | kitake |
---|---|---|---|---|
1. | kontrativo | prèti-pádzi | kontraŭ | -karśi1 #1 |
2. | destinativo | wìtu-pádzi | direkte al | -ruk |
- 1Variaĵo: -karśe (dial.)
- #1: Sinonimas al pret, kiu estas prepozicio.
- #2: Similan funkcion havas la mongola postpozicio ruu, rüü (luu, lüü)
.
sekundaraj
pozicio | dzájajko1 | komuna | situo | almovo | demovo |
---|---|---|---|---|---|
Keĉ.: -pi | Nen.: n'aa' | Rus.: из [iz] | |||
-dzájpo #1 | -géjpo #1 | -gámpo #1 | |||
suro | úpo | -we- #2 | -wep | -wen | -wes |
ĉirkaŭo | sírkeo | -bu-2 | -bup3 | -bun4 | -bus5 |
subo | zémo | -ni- | -nip6 | -nin7 | -nis |
dekstro | désno | -ga- | -gap | -gan | -gas |
maldekstro | śújo | -djo- | -djop | -djon | -djos |
antaŭo | píreo | -pir- (#3) | -pirp | -pirn | -pirs |
malantaŭo | anpíreo | -hi- | -hip | -hin | -his |
- 1Variaĵo: dzéjko.
- 2Malnova Kitaka/Dialekto: -bum-.
- 3Variaĵoj: -bump, -bųp.
- 4Variaĵoj: -bumt, -bunt.
- 5Variaĵoj: -bums, -buns, -bųs.
- 6Variaĵoj: -nisp, -nif.
- 7Variaĵo: -nins.
- #1: Jen la malantaŭa parto de la nomo por ĉi tiu kazo.
- #2: Ĝi modelas laŭ Buruŝaska (-aṭ-e, -aṭ-ar, -aṭ-um).
- #3: Ĉi tiuj finaĵoj ĝemelas kun pìre(-saj/-ku/-ket) kaj pírevo(-saj/-ku/-ket).
Dialektaj kaj parenc-lingvaj kazoj
num. | Kitake | Esp-e | Dialekte | Esp-e | Kitaka nomo | Kie? |
---|---|---|---|---|---|---|
1. | béri | ekde | -ber | ekde | àlku-pádzi | Jóp-akti, Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti
(Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti) |
2. | dóre | laŭ | -dor | laŭ (loka) | dòro-pádzi | Dóŋk-akti, Ráv-akti, Tójk-akti
(Jáśk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti) |
3. | na-gáma | veni | -gam | ĝis | gugàmo-pádzi | Ráv-akti, Tójk-akti
(Jásk-akti, Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti) |
4. | túkuo | fino | -tuk | ĝis (finfine) | tùku-pádzi | Twéd-akti, Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti |
5. | wújpi | escepto | -wujp | krom | wùjpi-pádzi | Rújk-akti, Svót-akti, Kvónt-akti |
6. | kési | mezo; centro | -kes | meze en | kèsi-pádzi | Svót-akti, Kvónt-akti |
7. | X | X | -kor | dum, je | vàkti-pádzi | Búdi, Péśti (Ráv-akti) |