Prepozicioj kt
El Kitakujo
E (→Lokaj / pjásari) |
E (→Aliaj / kítari: mi aldonis kategorion) |
||
| Linio 443: | Linio 443: | ||
Pliaj prepozicioj ekzistas en la dialektoj kaj najbaraj lingvoj. | Pliaj prepozicioj ekzistas en la dialektoj kaj najbaraj lingvoj. | ||
| + | |||
| + | [[Kategorio:Vortospeco]] | ||
Kiel registrite je 15:19, 23. Mar 2006
Ili ĉiam postulas post si la nominativon. Necesa distingo okazu ĉe la prepozicio mem.
Lokaj / pjásari
Laŭ hungara modelo okazas ĉe kelkaj vortoj tri-forma skemo laŭ aldirekto, loko kaj dedirekto. Kelkaj dialektoj plilarĝigas la skemon al kvar formoj laŭ Neneca resp. Eneca modelo de postpozicioj.
| 1. | ajs' (*) | malantaŭ | Ltv.: aiz | Máksu teístua ájssaj Úti. | Makso sidas malantaŭ Utino. |
| 2. | alt' (*) | sub | Turk.: alt; Fin.: alta, Est.: alt
(Par. Hung.: alatt, Fin.: alla, alle, Est.: all) |
Tálpori tezíva áltsaj zémi.
Êluko telópa áltku lápo-dáko. Émi tegáma áltket túli. |
Talpoj loĝas sub la tero.
Besto kuras sub foliaron. Ŝi venas de sub seĝo. |
| 3. | an(a)mése | inter | Gr.: anámesa | Anámesa ek púmuri teístua mója íśi. | Inter du arboj sidas bela virino. |
| 4. | ánde | trans | Alb.: andej | Ému tepláva ánde réko. | Li naĝas trans rivero. |
| 5. | anpíre' (*) | malantaŭ | v-u ĉe píre' | Ému testéja anpíresaj pérki. | Li staras malantaŭ muro. |
| 6. | ántar' (*)
(Var. ántre') |
inter | Ind.: antara, antar- | Lo tezíva ántarsaj hewrúnuri.
Émi tekójva émon ántarku ísko. Paj tetáka túldin ántarket túliri. |
Ili loĝas inter amikoj.
Ŝi metas ĝin inter ion. Li prenas tablon de inter seĝoj. |
| 7. | apa | de (loke) | Sans.: ápa, Mes.: apa | Guoku lagáma ápa Múskvi. | Guokuo venis de Muskvio. |
| 8. | bej' (*) | ĉe | Ger.: bei [baj] (k-u Aktk.: b´ey 'LOC') | Mu testéja béjsaj hewrúnu.
Émo tegáma béjku házu. Vo telópa béjket púmu. |
Mi staras ĉe amiko.
Ĝi venas al domo. Ni kuras de ĉe arbo. |
| 9. | der | tra | Pld.: dörch | Mu tegéja der dvári. | Mi iras tra pordo. |
| 10. | do | ĝis | Ukr.: do, Pl.: do | Lo teáka do Dvíki. | Ili veturas ĝis Dviko. |
| 11. | duj | al | Ĉi.: dui | Ísu tegeja duj hewrúno. | Li iras al amiko. |
| 12. | en' (*) | en | = | Ému tezíva énsaj Berlíni.
Máji telópa énku házu. Émi tegáma énket saodu. |
Li loĝas en Berlino.
Majino kuras en domon. Ŝi venas de en ĝardeno. (=el). |
| 13. | gu | al; ĝis | Irl.: gu (gus) | nagugéja | aliri |
| 14. | ílge | laŭ | Lit.: ilgai | Gogéja ílge téme derógu! | Iru laŭ tiu vojo! |
| 15. | is' (*) | el; ekster | Rus.: из [iz]; Lit.: iš | Paolu tezíva íssaj Berlíni.
Émo telénta ísku házu. Íri tegáma ísket gerádi. |
Paŭlo loĝas ekster Berlino.
Ĝi flugas el domo. Irino venas de ekster urbo. |
| 16. | ku | al | Pl./Slvk.: ku | Íti lapláva ku Gwóru. | Itino naĝis al Gvoruo. |
| 17. | mése | meze de | Alb.: mes <+Abl.> | Mése tóvu tepláva mója néjti. | Meze de lago naĝas bela knabino. |
| 18. | nábi | apud | Pld.: na bi | Ému tezíva nábi stácju. | Li loĝas apud stacio. |
| 19. | ohi | preter | Fin.: ohi | Paolu lagéja ohi mújdajko. | Paŭlo iris preter vendejo. |
| 20. | ólke | ĉirkaŭ | Vab.: olka | Ŋópu sjelénta ólke árdi. | Ngópuo flugos ĉirkaŭ la mondo. |
| 21. | on' (*) | sur | Angl.: on | Lísi tezíva ónsaj pélto. | Lisino loĝas sur kampo. |
| 22. | ot | de | Rus.: от [ot] | Ému tegáma ot Berlíni. | Li venas de Berlino. |
| 23. | pérne | trans | Gr.: περαν [peran] | Pérne réko tedzája káwri. | Trans rivero troviĝas bovoj. |
| 24. | píre' (*) | antaŭ | Mn.Pr.: pirsdau, Het.: piran | Vo teístua píresaj házu.
Lo tegáma píreku házu. Émi tegéja píreket saodu. |
Ni sidas antaŭ domo.
Ili venas antaŭ domon. Ŝi iras de antaŭ ĝardeno. |
| 25. | pret' (*) | kontraŭ | Ltv.: pret | Ému teístua prétsaj émi.
Jóhu tedánja prétku stíni. |
Li sidas kontraŭ ŝi.
Joho batas kontraŭ muron. |
| 26. | pśi | ĉe | Pl.: przy | Pśi naj ŋuj nem tegéra témaw. | Ĉe ni oni ne faras tiel. |
| 27. | sírke | ĉirkaŭ | Lat.: circa | Bámbori telópa sírke púmu. | Infanoj kuras ĉirkaŭ arbo. |
| 28. | úke | tra | Keĉ.: uku 'Loch' + Fin.: läpi | úke stíni | tra muro |
| 29. | up' (*) | sur | Pld.: up, (op) | Bámbo teístua úpsaj légo.
Ému tepúira úpku púmu. Ísko tepáda úpket túli. |
Infano sidas sur lito.
Li grimpas sur arbon. Io falas de sur seĝo. |
| 30. | úpre' (*)
(Var.: úpar.) |
super | Sans./Pli.: upari,
Bng.: upore (Ger.: über, Lat.: super, Gr.: υπερ [iper < hüper]) |
Léntmaśíno telénta úpresaj gerádi.
Émo telénta úpreku házuri. Áplo tepáda úpreket saodu. |
Flugmaŝino flugas super urbo.
Ĝi flugas super domojn. Pomo falas de super ĝardeno. |
| 31. | watu
(Var.: wat.) |
de (loke) | Bim.: watu 'von … her' | Mári lagáma watu pélto. | Marino venis de kampo. |
| 32. | zem'(*) | sub | Ltv.: zem | Zémsaj búmi tezíva krétori. | Sub la tero vivas talpoj. |
Tempaj / váktari
| 1. | bérti | dum | Som.: ber "tempo" + dif.k.: -t- | Ému lamáka bérti ojn óri. | Li manĝis dum unu horo. |
| 2. | éni | en | v-u supre; | Éni ic díno ému laéta kek áplorin. | En unu tago li manĝis kvar pomojn. |
| 3. | ótai | ekde | Hung.: ota | Ótai ek gódiri mu tezíva témilan. | Ekde du jaroj mi loĝas ĉi tie. |
| 4. | pírei | antaŭ | v-u supre | Pírei ic díno émi lagáma. | Antaŭ unu tago ŝi venis. |
| 5. | sírkei | ĉirkaŭ | v-u supre | Lo lákomáka sírkei ójnenśe óri. | Ili ekmanĝis ĉirkaŭ unua horo. |
| 6. | svéi | por | Ger.: Zweck [cvek] | Svéi kek minútiri ému tetáka pílton. | Por kvar minutoj li prenas pilkon. |
| 7. | pási | post | Alb.: pas, Per.: paß | Pási kekgóda ansáweśo émi lamóra. | Post kvarjara malsano ŝi mortis. |
Aliaj / kítari
| 1. | álse | krom | Lat.: alius | Álse śi-témo gotáka áte témon. | Krom ĉi tio prenu ankaŭ tion. |
| 2. | dac | malgraŭ | Hung.: dac 'Trotz' | dac témo | malgraŭ tio |
| 3. | do | ĝis | Ukr.: до [do], Pl.: do | Do piŋ rúnuri lagáma múku. | Ĝis kvin viroj venis al mi. |
| 4. | iloke | anstataŭ | Sve.: i "en" + Lat.: locus [lokus] | Ilóke témo godája ískon kítan! | Anstataŭ tio donu ion alian! |
| 5. | ísre
(Var. ísar) |
krom | Rus.: из [iz]+ Ger.: außer [auser] | Ísre máso mu vojkáwpa pómsin. | Krom viando mi aĉetos tomaton. |
| 6. | ísot #1 | el | Rus.: из [iz] + от [ot] | Ísot kvo teísna súvo? | El kio konsistas akvo? |
| 7. | jup | po | Keĉ.: yupay [jupaj] | Jup kum áblori lo lamáka. | Po tri pomoj ili manĝis. |
| 8. | koas | pro | Angl.: cause [ko:z] | Ému teésa gjúpa koas nem-úkćo. | Li estas stulta pro nelerno. |
| 9. | loŋ | laŭ | Angl.: long, TokP.: long | Paj tegérsa loŋ solságo. | Li laboras laŭ ordono. |
| 10. | mêa (=-ga) | kun | Gr.: με, μ´ [me/m´], Alb.: me, Ar.: ma´a, Nub.: ma | Mu temáka súpon mêa múa áhhu. | Mi manĝas supon kun mia frato. |
| 11. | ómpe | pri | Km.: å.mpii | Lo latóka ómpe Újtu. | Ili parolis pri Ujto. |
| 12. | pa | sen | Alb.: pa | Ému lavéenléga pa mákaso. | Li enlitiĝis sen manĝaĵo. |
| 13. | su (=-ga) | kun | Lit. su | Ému lasvápa su ísi. | Li dormis kun ŝi. |
| 14. | sve | por | Ger.: Zweck [cvek] | Témo teésa sve tu. | Tio estas por vi. |
| 15. | taw #2 | de, da | Pld.: tau | lit taw málko | iom da lakto |
| 16. | tems | pri | Ger.: Thema | Ému tegvára tems istúsu. | Li babilas pri sensencaĵo. |
- #1: Nur se temas pri konsisto.
- #2: Ĝi esprimas apartenon.
Pliaj prepozicioj ekzistas en la dialektoj kaj najbaraj lingvoj.
